เปิดร่าง ‘เชียงใหม่มหานคร’ กับ 12 คำถามที่ต้องคลี่คลาย การกระจายอำนาจ หรือแค่เปลี่ยนอำมาตย์?

เรื่อง: ชำนาญ จันทร์เรือง

หลังจากผ่านมากว่า 10 ปี ร่าง พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการเชียงใหม่มหานครฯ กลับมาเป็นที่พูดถึงอีกครั้ง ภายใต้การผลักดันของ ชำนาญ จันทร์เรือง และกลุ่มผู้ริเริ่ม 23 คน ที่ได้รับอนุมัติจากประธานรัฐสภาให้ดำเนินการรณรงค์ลงชื่อประชาชนครั้งใหม่ เพื่อเสนอร่างเข้าสู่กระบวนการนิติบัญญัติ

ร่างกฎหมายนี้ไม่ใช่ของใหม่ แต่เป็นร่างฉบับเดิมที่เคยยื่นเข้าสภาเมื่อปี 2556 ก่อนจะตกไปเพราะการยุบสภาและรัฐประหารในปีถัดมา

แต่ทำไมถึงต้องกลับมาอีกครั้ง? คำตอบอาจอยู่ที่โจทย์ใหญ่ของระบบราชการไทย ที่กระจุกอำนาจอยู่ส่วนกลาง และทำให้จังหวัดต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ‘เชียงใหม่’ ซึ่งมีศักยภาพหลากหลายด้าน ต้องรอคำสั่งจากส่วนกลางแทบทุกเรื่อง

สิ่งที่ร่าง พ.ร.บ. เสนอ จึงไม่ใช่การแยกตัวเป็นรัฐ แต่คือการยกระดับ ‘เชียงใหม่’ ให้เป็น ‘มหานคร’ ที่มีอำนาจบริหารราชการในระดับจังหวัดอย่างแท้จริง โดยเลือกตั้งผู้ว่าฯ ได้โดยตรง จัดสรรรายได้เอง และมีสภาเพื่อการตรวจสอบถ่วงดุล

แน่นอนว่า เมื่อพูดถึงการเปลี่ยนแปลงใหญ่ระดับนี้ มายาคติและข้อสงสัยย่อมตามมา

1.จะเป็นการแบ่งแยกรัฐหรือเปล่า?

ตอบ ไม่ใช่ ร่าง พ.ร.บ. ไม่ได้เสนอให้เชียงใหม่แยกตัวจากประเทศไทย แต่เสนอให้ยกเลิกราชการส่วนภูมิภาค โดยให้เหลือเพียงราชการส่วนกลางกับส่วนท้องถิ่น คล้ายระบบของประเทศญี่ปุ่นที่ยังเป็นรัฐเดี่ยว มีสถาบันกษัตริย์ และไม่อนุญาตให้ท้องถิ่นมีอำนาจในเรื่องการทหาร การต่างประเทศ ระบบเงินตรา และศาล

2.แบบนี้จะกระทบความมั่นคงไหม?

ตอบ ไม่จริง แม้แต่เกาหลีใต้ที่ยังอยู่ในภาวะสงครามกับเกาหลีเหนือ ก็ไม่มีราชการส่วนภูมิภาค และไม่มีปัญหาด้านความมั่นคง

3.ท้องถิ่นมีรายได้น้อย จะบริหารได้ยังไง?

ตอบ เพราะโครงสร้างเดิมไม่ให้โอกาสท้องถิ่นเก็บภาษีที่มีมูลค่า เช่น ภาษีป้าย ภาษีล้อเลื่อน สิ่งก่อสร้าง ฯลฯ ร่าง พ.ร.บ. ใหม่เสนอให้ท้องถิ่นเก็บภาษีทั้งหมด และแบ่งให้ส่วนกลาง 50% ท้องถิ่นเก็บไว้ใช้เอง 50%

4.แล้ว อบจ./อบต./เทศบาล จะหายไปไหม?

ตอบ ไม่หาย เชียงใหม่จะมีการปกครอง 2 ชั้น ได้แก่ เชียงใหม่มหานคร และเทศบาล/อบต. ไม่มี อบจ. เพราะหน้าที่จะถ่ายโอนไปยัง ‘มหานครเชียงใหม่’

5.ข้าราชการส่วนภูมิภาคจะไปไหน? นายอำเภอยังมีไหม?

ตอบ สามารถเลือกกลับส่วนกลาง หรืออยู่ในพื้นที่ภายใต้ ‘เชียงใหม่มหานคร’ ได้ แต่นายอำเภอที่เป็นตัวแทนกรมการปกครองจะหมดไป

6.เขตอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน จะถูกยุบไหม?

ตอบ ไม่ เขตการปกครองยังเหมือนเดิม แต่จะเปลี่ยนชื่อเรียกเป็น เขต/แขวง

7.กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน จะยังมีอยู่ไหม?

ตอบ ยังมี แต่บทบาทพัฒนาและงบประมาณจะอยู่กับองค์กรปกครองท้องถิ่น ส่วนกำนัน-ผู้ใหญ่บ้านจะเน้นงานความสงบเรียบร้อยในพื้นที่

8.ประชาชนยังไม่พร้อมหรือเปล่า?

ตอบ เป็นมายาคติ ปัจจุบันประชาชนมีความสนใจการเมืองมากขึ้น และพูดคุยเรื่องการเมืองกันมากขึ้นในพื้นที่ต่างๆ

9.นักเลงจะครองเมืองไหม?

ตอบ ระบบเลือกตั้งเปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วม ตรวจสอบได้มากกว่าระบบแต่งตั้งที่เคยมี ‘แก๊งแต่งตั้ง’ ในอดีต

10.ซื้อเสียงกันยับแน่?

ตอบ มีความเป็นไปได้ แต่ปัจจุบันก็มีอยู่แล้ว การซื้อเสียงให้ชนะทั้งจังหวัดไม่ง่าย และประชาชนจะไม่เลือกคนที่ไม่มีผลงาน

11.จะทุจริตกันใหญ่ แค่เปลี่ยนอำมาตย์?

ตอบ ร่าง พ.ร.บ. เสนอให้มี ‘สภาพลเมือง’ หรือลูกขุนพลเมือง คอยตรวจสอบถ่วงดุลฝ่ายบริหารและนิติบัญญัติ รวมถึงหน่วยงานตรวจสอบกลางยังมีอยู่

12.ทำแบบนี้ ผิดกฎหมายไหม?

ตอบ ไม่ผิด เพราะเป็นสิทธิที่รัฐธรรมนูญปี 2560 มาตรา 249–254 รับรองไว้สำหรับการเข้าชื่อเสนอกฎหมาย

โลกหมุนไปข้างหน้า ราชการอย่าอยู่กับที่ หลายประเทศ ญี่ปุ่น เกาหลี อังกฤษ อเมริกา ไม่มีราชการส่วนภูมิภาคแล้ว แม้แต่อินโดนีเซียที่เคยอยู่ภายใต้รัฐบาลทหารมานาน ยังเลิกใช้ระบบนี้ไปแล้ว

คำถามจึงไม่ใช่แค่ ‘เชียงใหม่พร้อมไหม?’ แต่คือ ‘เราจะรออะไรอีกหรือ?’ ในเมื่อเรามีโอกาสสร้างระบบใหม่ที่ให้ท้องถิ่นมีอำนาจจริง

ไม่ใช่การแยกตัวจากรัฐ แต่คือการแยกอำนาจจากศูนย์กลางคืนให้ท้องถิ่น

อ่านร่าง พ.ร.บ. เชียงใหม่มหานคร ร่างพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเชียงใหม่มหานคร พ.ศ…. (นายชำนาญ จันทร์เรือง กับคณะผู้เชิญชวน)

และสามารถลงชื่อได้ที่ cmlocalselfgov.com