ภาพ: กฟผ.แม่เมาะ

4 พฤศจิกายน 2568 เกิดเหตุดินสไลด์ขนาดใหญ่ในพื้นที่ทิ้งดินเหมืองแม่เมาะ หมู่ 6 ตำบลแม่เมาะ อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง มวลดินจำนวนมหาศาลไหลทับอาคารสำนักงานและบ้านพักของบริษัทผู้รับเหมางานเปิดหน้าดินเสียหายหลายหลัง เจ้าหน้าที่เร่งอพยพพนักงานและยานพาหนะ พร้อมปิดกั้นเส้นทางภายในเหมือง เนื่องจากดินยังคงเคลื่อนตัวต่อเนื่อง

เลอสันต์ วงศ์เปี้ย นายกองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านดง เปิดเผยหลังลงพื้นที่ตรวจสอบว่า กองดินทิ้งซึ่งมีความสูงกว่า 500 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล สไลด์ตัวลงมาอย่างรุนแรง ดินจำนวนมากไหลลงคลองส่งน้ำและทับอาคารของผู้รับเหมาหลายแห่งได้รับความเสียหาย เหตุการณ์ยังทำให้ไฟฟ้าภายในเหมืองดับ หม้อแปลงระเบิดเกิดเพลิงไหม้ 3 จุด ก่อนเจ้าหน้าที่ประกาศภาวะฉุกเฉินและอพยพคนออกสู่พื้นที่ปลอดภัย

คาดว่าฝนตกหนักต่อเนื่องหลายวันในพื้นที่ลำปางเป็นสาเหตุให้กองดินอุ้มน้ำจนถล่ม โดยจุดดังกล่าวเคยเกิดเหตุลักษณะเดียวกันมาแล้วเมื่อปี 2561 ซึ่งมีผู้เสียชีวิต 1 ราย

กฟผ.แม่เมาะแจงดินสไลด์ ไม่กระทบชุมชน-ไฟฟ้า เร่งสอบหาสาเหตุ

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) แม่เมาะ ออกแถลงการณ์ ชี้แจงเหตุการณ์ดินสไลด์บริเวณที่ทิ้งดินฝั่งตะวันตกด้านใต้ (SW Dump) ภายในพื้นที่เหมืองแม่เมาะ หลังมวลดินขนาดใหญ่ไหลทับอาคารสำนักงานและทรัพย์สินของบริษัทผู้รับจ้างได้รับความเสียหายบางส่วน

สุชาติ ตุ่นแก้ว ผู้ช่วยผู้ว่าการเหมืองแม่เมาะ เปิดเผยว่า ระบบตรวจวัดการเคลื่อนตัวของพื้นที่ทิ้งดินแบบเรียลไทม์พบความผิดปกติตั้งแต่วันที่ 30 ตุลาคมที่ผ่านมา กฟผ.จึงได้สั่งให้บริษัทผู้รับจ้างหยุดการโปรยดินและเคลื่อนย้ายเครื่องจักรออกจากพื้นที่ทันที ก่อนจะเกิดเหตุการณ์ดินสไลด์ในช่วงเช้ามืดของวันที่ 4 พฤศจิกายน เวลาประมาณ 03.00 น.

เบื้องต้น เหตุการณ์ดังกล่าวสร้างความเสียหายครอบคลุมพื้นที่ราว 1 ตารางกิโลเมตร แต่ไม่มีรายงานผู้บาดเจ็บหรือเสียชีวิต จากการตรวจสอบคาดว่า สาเหตุอาจมาจากฝนที่ตกหนักต่อเนื่องระหว่างวันที่ 31 ตุลาคม ถึง 4 พฤศจิกายน ทำให้กองดินอุ้มน้ำจนเกิดการเคลื่อนตัว

กฟผ.ระบุว่า จุดเกิดเหตุอยู่ในพื้นที่ดำเนินการทำเหมืองและทิ้งมูลดินทรายที่ได้รับอนุญาตโดยชอบ ไม่ส่งผลกระทบต่อชุมชนรอบข้าง และไม่กระทบต่อระบบจ่ายไฟฟ้าในพื้นที่ภาคเหนือ พร้อมยืนยันว่ากำลังเร่งเก็บข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

ตลอดช่วงเช้าวันเดียวกัน หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นำโดย พัชระ สิมะเสถียร รองผู้ว่าราชการจังหวัดลำปาง ร่วมกับอุตสาหกรรมจังหวัดลำปาง นายอำเภอแม่เมาะ และหน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อม สาธารณสุข และความมั่นคง ได้ลงพื้นที่ตรวจสอบความเสียหาย ก่อนประชุมร่วมในช่วงบ่ายเพื่อสรุปแนวทางแก้ไขและป้องกันเหตุซ้ำในอนาคต

ส.ส.ลำปางลงพื้นที่ตรวจดินสไลด์แม่เมาะ

ชลธานี เชื้อน้อย สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดลำปาง ลงพื้นที่ร่วมกับเจ้าหน้าที่การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ติดตามสถานการณ์ดินสไลด์ภายในพื้นที่เหมืองแม่เมาะ โดยระบุว่า เหตุการณ์ดังกล่าวสร้างความเสียหายต่อสายพานขนดิน 4 สาย ซึ่งอยู่ในสัญญาหมายเลข 8–9 และกระทบต่อบริษัทผู้รับจ้าง 2 ราย ได้แก่ บริษัท สหกลอิควิปเม้นท์ จำกัด (มหาชน) และบริษัท อิตาเลียนไทย ดีเวล๊อปเมนต์ จำกัด (มหาชน) อย่างไรก็ตาม กฟผ. ยืนยันว่า เหตุการณ์นี้จะไม่กระทบต่อการผลิตกระแสไฟฟ้าในช่วง 3 เดือนข้างหน้า

ชลธานีได้แสดงความกังวลต่อความเสียหายที่เกิดขึ้นกับบริษัทผู้รับจ้างและพนักงานในพื้นที่ เนื่องจากแรงงานราวร้อยละ 30 ของบริษัทเป็นประชาชนในพื้นที่ ซึ่งควรได้รับการดูแลและชดเชยอย่างเหมาะสม พร้อมทั้งเรียกร้องให้ตรวจสอบมาตรการความปลอดภัยของพื้นที่ทิ้งดิน เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุซ้ำอีก

ด้านเจ้าหน้าที่ฝ่าย Geotech ของ กฟผ. ชี้แจงว่า เหมืองแม่เมาะมีระบบเฝ้าระวังและแจ้งเตือนการเคลื่อนตัวของดินแบบเรียลไทม์ โดยใช้เทคโนโลยี RTK Land Monitoring และระบบ GNSS ในการตรวจวัด ซึ่งสามารถแจ้งเตือนล่วงหน้าและช่วยให้สามารถเคลื่อนย้ายอุปกรณ์บางส่วนออกจากพื้นที่ได้ก่อนเกิดเหตุ แม้ยังมีความเสียหายจำนวนมาก

ทั้งนี้ กฟผ.อยู่ระหว่างประเมินความเสียหายและเตรียมหารือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อปรับปรุงแนวทางการจัดการกองดิน รวมถึงพิจารณาปรับรูปแบบการทิ้งดินในอนาคต เพื่อให้สอดคล้องกับหลักความปลอดภัยและมาตรฐานการทำเหมืองอย่างยั่งยืน

เครือข่ายสิทธิผู้ป่วยแม่เมาะจี้รัฐเร่งอพยพคนออกจากพื้นที่เสี่ยง

มะลิวรรณ นาควิโรจน์ ประธานเครือข่ายสิทธิผู้ป่วยแม่เมาะ ให้ข้อมูลหลังเกิดเหตุว่า จุดกองดินที่เกิดการสไลด์อยู่ในรัศมีไม่เกิน 5 กิโลเมตรจากชุมชน ซึ่งเป็นระยะที่ชาวบ้านได้รับผลกระทบโดยตรง ทั้งฝุ่น กลิ่น เสียง และแรงสั่นสะเทือน

“ชาวบ้านหลายกลุ่มเรียกร้องให้อพยพออกจากพื้นที่ บางส่วนมีคำพิพากษาให้ต้องย้ายแล้ว แต่บางหมู่บ้าน เช่น ห้วยคิง ที่อยู่ติดขอบเหมืองเฟส 5 ก็ยังไม่ได้อพยพออกมาเลย”

มะลิวรรณระบุว่า รายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อม (EIA) ของโครงการมักใช้ข้อมูลจากชุมชนรอบเหมืองในรัศมี 5 กิโลเมตร เพื่อยืนยันว่าไม่มีผลกระทบ ทั้งที่ในความจริง ชาวบ้านกลับเป็นผู้ได้รับผลกระทบโดยตรง

“มันเหมือนใช้ประชาชนเป็นตัวประกัน เพื่อยืนยันว่าสิ่งแวดล้อมดี ซึ่งไม่ตรงกับข้อเท็จจริงเลย เราเคยอยู่ตรงนั้น เคยเจอทั้งกลิ่น เสียง ฝุ่น และแรงสั่นสะเทือนมากับตัวเอง”

มะลิวรรณตั้งข้อสังเกตว่า เหตุดินสไลด์ครั้งนี้ไม่ใช่ครั้งแรก แต่เกิดซ้ำหลายครั้งในรอบหลายปี เนื่องจากกองดินในพื้นที่เป็น ‘ภูเขาเทียม’ ที่ถมขึ้นใหม่จากหน้าดินในบ่อเหมือง ไม่ได้มีการยึดหน้าดินตามธรรมชาติ

“เขาเอาหน้าดินมาถมสูง แล้วด้านบนก็พัฒนาเป็นลานดอกไม้ ‘ทุ่งบัวตอง’ จุดชมวิวให้นักท่องเที่ยว แต่ด้านหลังยังเป็นพื้นที่ขุดดินซ้ำๆ ซึ่งไม่เคยมีการฟื้นฟูหรือปลูกป่าทดแทนตามที่ระบุไว้ในรายงาน EIA เลย”

มะลิวรรณกล่าวว่า เหตุการณ์ดินสไลด์ที่เกิดขึ้นซ้ำสะท้อนให้เห็นถึงการขาดมาตรการป้องกันอย่างจริงจังของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยทุกครั้งที่เกิดเหตุ มักมีการอ้างว่าเป็นพื้นที่ในเขตเหมืองและไม่ส่งผลกระทบต่อชุมชน ทั้งที่ในความเป็นจริงเคยมีผู้สูญหายและบ้านเรือนของชาวบ้านบางส่วนได้รับความเสียหายมาแล้ว

เธอย้ำว่า สิ่งที่ควรดำเนินการอย่างเร่งด่วนคือการอพยพชาวบ้านทั้งหมดออกจากพื้นที่เสี่ยง พร้อมจัดหาพื้นที่อยู่อาศัยใหม่และเอกสารสิทธิ์ในที่อยู่อาศัยให้ชัดเจน หากรัฐมีความจริงใจในการแก้ปัญหา ความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับการไฟฟ้าฝ่ายผลิตฯ จะไม่เกิดขึ้นซ้ำอีก

“ถ้ารัฐจริงใจจัดการเรื่องนี้ ความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับการไฟฟ้าจะไม่เกิดขึ้นอีก แต่ตอนนี้เหมือนเขาใช้ชาวบ้านเป็นตัวประกัน เพื่อยืนยันว่าอยู่กับเหมืองได้ ทั้งที่ในความเป็นจริง มันไม่ใช่หลักสิทธิมนุษยชนเลย”