10 กรกฎาคม 2568 เครือข่ายภาคประชาชนกว่า 26 องค์กรร่วมกันจัดแถลงข่าวในหัวข้อ “รัฐธรรมนูญ 60 คือ ทางตัน รัฐธรรมนูญประชาชน คือ ทางออก” ที่โรงแรมอลิซาเบธ ย่านสะพานควาย กรุงเทพมหานคร โดยเรียกร้องให้มีการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ที่มาจากการมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างแท้จริง พร้อมตั้งข้อสังเกตว่ารัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันเป็นต้นตอสำคัญของวิกฤตทางการเมืองในปัจจุบัน และเป็นเครื่องมือที่เปิดช่องให้กลไกนอกรัฐสภาแทรกแซงกระบวนการประชาธิปไตย
กลุ่มเครือข่ายระบุว่า การที่ศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจในการสั่งให้นายกรัฐมนตรีหยุดปฏิบัติหน้าที่จากเหตุเกี่ยวกับคุณสมบัติเชิงคุณธรรม เช่น ความซื่อสัตย์สุจริต หรือการฝ่าฝืนจริยธรรมขั้นร้ายแรง สะท้อนถึงปัญหาเชิงโครงสร้างของรัฐธรรมนูญปี 2560 ที่ให้อำนาจแก่สถาบันทางการเมืองที่ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง มีอำนาจเหนือกว่าสถาบันที่มาจากประชาชน และทำให้การเมืองไทยติดอยู่ในวงจรอำนาจที่ไม่เป็นประชาธิปไตย
“นี่คือภาวะไม่ปกติของการบังคับใช้รัฐธรรมนูญ ซึ่งมีลักษณะตามอำเภอใจ และเปิดทางให้กลไกที่ไม่ใช่ประชาธิปไตยเข้ามาชี้นำทางการเมือง” ตัวแทนเครือข่ายกล่าว พร้อมย้ำว่า กระบวนการเช่นนี้ทำให้รัฐสภาต้องหยุดชะงัก และทำให้ประชาชนหมดความหวังต่อการเปลี่ยนแปลงผ่านระบบปกติ
รัฐธรรมนูญที่ออกแบบมาให้ไร้ทางออก
ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ ผู้อำนวยการโครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (iLaw) กล่าวในงานว่า รัฐธรรมนูญปี 2560 ถูกออกแบบมาโดยเจตนาให้การเมืองไทยไม่มีทางออก โดยกำหนดเกณฑ์คุณสมบัติของนายกรัฐมนตรีไว้อย่างเข้มงวดเกินสมควร และเปิดโอกาสให้การตัดสิทธิทางการเมืองเกิดขึ้นได้ง่าย เช่น การตีความข้อกฎหมายเรื่องจริยธรรมอย่างกว้างขวาง หรือการให้ศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจชี้ขาดสูงสุดในประเด็นที่ควรเป็นเรื่องของสภาหรือประชาชน
“การที่เราต้องมานั่งถกกันว่าคุณชัยเกษมเท่านั้นจะเป็นนายกฯ ได้ หรือคุณอนุทินเท่านั้น หรือแม้แต่การยุบสภา ก็ล้วนเป็นผลจากกลไกในรัฐธรรมนูญปี 2560 ที่ตั้งใจออกแบบให้การเมืองไปต่อไม่ได้” ยิ่งชีพกล่าว
ยิ่งชีพยังกล่าวด้วยว่า รัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังส่งผลกระทบโดยตรงต่อสิทธิเสรีภาพของประชาชน โดยเฉพาะในประเด็นที่รัฐธรรมนูญตีกรอบสิทธิให้กลายเป็น “หน้าที่ของรัฐ” แทนที่จะเป็น “สิทธิของประชาชน” ทำให้การอ้างสิทธิตามรัฐธรรมนูญเป็นไปได้ยากและไม่มีผลทางกฎหมายที่ชัดเจน
ในประเด็นนี้ เครือข่ายได้ยกตัวอย่างสิทธิที่ถูกลดทอน ได้แก่ สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี สิทธิของชุมชน สิทธิแรงงาน สิทธิสวัสดิการสังคม ความเท่าเทียมทางเพศ และเสรีภาพในการแสดงออก ทั้งหมดล้วนถูกจำกัดหรือทำให้ไม่สามารถใช้ได้จริงภายใต้กรอบรัฐธรรมนูญปัจจุบัน
เรียกร้อง ‘สภาร่างรัฐธรรมนูญจากการเลือกตั้ง’
เครือข่ายเสนอว่า ทางออกจากวิกฤตการณ์นี้คือการเดินหน้าจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ผ่านกระบวนการที่ยึดโยงกับประชาชน โดยเฉพาะการจัดตั้ง “สภาร่างรัฐธรรมนูญ” (สสร.) ที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรง ซึ่งต้องออกแบบให้มีความหลากหลาย และเปิดโอกาสให้คนทุกกลุ่มในสังคมมีส่วนร่วมในการออกแบบกติกาของประเทศ
ภัสราวลี ธนกิจวิบูลย์พล จากเครือข่ายรณรงค์รัฐธรรมนูญ (CALL) กล่าวว่า ขณะนี้กระบวนการจัดทำรัฐธรรมนูญใหม่ยังติดอยู่ที่การรอคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับจำนวนครั้งของการทำประชามติ ซึ่งศาลได้ประวิงเวลาในการพิจารณาหลายครั้ง ทำให้การเดินหน้าของภาคประชาชนยังไม่สามารถเป็นรูปธรรมได้
“เราคิดว่าไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้นกับรัฐบาล รัฐสภาก็ยังมีอำนาจอย่างเต็มที่ในการเดินหน้าแก้รัฐธรรมนูญปี 2560 และจัดตั้ง สสร. ที่มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของประชาชนได้ทันที” ภัสราวลีกล่าว
พลังของประชาชนยังเป็นกุญแจสำคัญ
เครือข่ายภาคประชาชนเห็นว่าทางออกนี้จะเกิดขึ้นได้ต้องอาศัยแรงกดดันจากประชาชน ทั้งต่อศาลรัฐธรรมนูญให้เร่งชี้ขาดประเด็นการทำประชามติ และต่อรัฐสภา โดยเฉพาะวุฒิสภา ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการเห็นชอบกระบวนการแก้ไขรัฐธรรมนูญ
“ถ้าศาลรัฐธรรมนูญเพียงแค่ยืนยันตามคำวินิจฉัยเดิมที่ให้ทำประชามติ 2 ครั้ง โอกาสที่เราจะเห็นรัฐธรรมนูญฉบับใหม่สำเร็จทันภายในปี 2570 ก็ยังพอมีความเป็นไปได้” ตัวแทนจากเครือข่ายกล่าว
โดยองค์กรทั้ง 26 องค์ที่ร่วมแถลงข่าวในครั้งนี้ ได้แก่
- เครือข่ายรณรงค์รัฐธรรมนูญ (CALL)
- โครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (iLaw)
- มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม (EnLaw)
- ศูนย์พิทักษ์และฟื้นฟูสิทธิชุมชนท้องถิ่น (CPCR)
- เครือข่ายประชาชนเพื่อรัฐสวัสดิการ
- เครือข่ายสลัม 4 ภาค
- ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน (TLHR)
- คณะรณรงค์เพื่อรัฐธรรมนูญประชาชน (ครช.)
- มูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคม (มอส.)
- TransEqual
- สมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน
- กลุ่มทำทาง
- สมัชชาคนจน
- กลุ่มพัฒนาแรงงานสัมพันธ์ตะวันออก
- สหพันธ์เกษตรกรภาคเหนือ
- สหภาพคนทำงาน
- เครือข่ายแรงงานย่านรังสิตและใกล้เคียง
- แนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม
- กลุ่มฟื้นฟูประชาธิปไตย (DRG)
- We Watch
- We Fair
- ActLab
- Secure Ranger
- Beach for Life
- Tune & Co
- DAYBREAKER NETWORK
ทีมข่าวที่ประกอบไปด้วยผู้คนหลากหลาย บ้างก็มาจากทะเล บ้างก็มาจากภูเขา แต่สุดท้ายก็ลงเอยที่ภาคเหนืออยู่ที่ Lanner นี่แหละ...
- กองบรรณาธิการhttps://www.lannernews.com/author/lannereditor/
- กองบรรณาธิการhttps://www.lannernews.com/author/lannereditor/
- กองบรรณาธิการhttps://www.lannernews.com/author/lannereditor/
- กองบรรณาธิการhttps://www.lannernews.com/author/lannereditor/
