เรื่องและภาพ: วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง
ผลงานชิ้นนี้อยู่ภายใต้ซีรีส์คอนเทนต์ ‘พลังงาน / คน / ภาคเหนือ’ จากความร่วมมือระหว่าง Lanner และ JET in Thailand
ปฏิเสธไม่ได้ว่าโลกใบนี้หมุนด้วยพลังงาน ทุกสายไฟที่พาดผ่านยอดเสา ทุกวินาทีที่หลอดไฟสว่างสว่างไสวยามค่ำคืน ล้วนเป็นผลลัพธ์ของระบบไฟฟ้าที่ซับซ้อน และเต็มไปด้วยบทบาทสำคัญต่อวิถีชีวิตของผู้คน ‘ไฟฟ้า’ จึงกลายเป็นปัจจัยพื้นฐานที่หล่อเลี้ยงชีวิตในทุกมิติ ตั้งแต่ครัวเรือนเล็กๆ ไปจนถึงกลไกขับเคลื่อนของภาคธุรกิจ ภาครัฐ และภาคอุตสาหกรรม ทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับประเทศ และไม่ผิดนักถ้าจะบอกว่าไม่มีไฟฟ้าอาจจะไม่มีชีวิต
แต่ทว่าเบื้องหลังของไฟฟ้าที่คอยหล่อเลี้ยงหน่วยต่างๆ เหล่านี้ ยังคงประเด็นที่น่าสนใจ โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคเหนือของไทย ซึ่งมีบทบาทในฐานะแหล่งผลิตพลังงานที่สำคัญ แต่ยังคงมีความท้าทายในการเข้าถึงพลังงานที่ยังไม่เท่าเทียม
Lanner ชวนสำรวจภาพรวมพลังงานไฟฟ้าในพื้นที่ 17 จังหวัดภาคเหนือ ผ่านข้อมูลด้านการผลิต การใช้ และภาระค่าใช้จ่ายของประชาชน ว่ามีความเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรบ้างในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา
เปิดข้อมูลจำนวนข้อมูลโรงไฟฟ้าภาคเหนือ มีทั้งหมดกี่โรง และใช้พลังงานประเภทใดบ้าง
เมื่อกล่าวถึงการผลิตและปริมาณไฟฟ้า ปัจจัยสำคัญที่ไม่อาจมองข้ามได้คือ ‘จำนวนโรงไฟฟ้า’ เพราะนั่นคือจุดเริ่มต้นของเรื่องราวด้านพลังงาน และหากเจาะลึกลงไปในโครงสร้างการผลิตไฟฟ้าของภาคเหนือจะพบว่า ภูมิภาคนี้มีบทบาทสำคัญในฐานะแหล่งผลิตพลังงานของประเทศเช่นกัน และมีโรงไฟฟ้าที่กระจายตัวอยู่หลายแห่ง ที่มีแหล่งพลังงานมากมายหลายประเภท ทั้งจากทรัพยากรธรรมชาติและเทคโนโลยีสมัยใหม่
จากการสำรวจข้อมูลโรงไฟฟ้าในประเทศไทย จากการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) และ สำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) พบว่า ภาคเหนือมีโรงไฟฟ้าทั้งหมด 31 โรง จากทั้งประเทศ 241 โรง คิดเป็น 12.86% ของจำนวนโรงไฟฟ้าทั้งหมด หากจำแนกตามประเภทผู้ผลิตจะสามารถจำแนกได้ ดังนี้
– โรงไฟฟ้า EGAT หรือ Electricity Generating Authority of Thailand (การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย หรือ กฟผ.) จำนวน 15 โรง
– โรงไฟฟ้า SPP หรือ Small Power Producer (ผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชนรายเล็ก) จำนวน 16 โรง
และหากจำแนกตามประเภทเชื้อเพลิงสำหรับผลิตไฟฟ้า พบว่า สามารถจำแนกโรงไฟฟ้าได้ทั้งหมด 9 ประเภท ได้แก่
| ประเภทโรงไฟฟ้าแยกตามเชื้อเพลิงที่ใช้ผลิต | จำนวน (หน่วย:โรง) | กำลังผลิตไฟฟ้าตามสัญญา (หน่วย:MW) | ประเภทผู้เป็นเจ้าของโรงไฟฟ้า | |
| EGAT (รัฐ) | SPP (เอกชน) | |||
| เขื่อนขนาดใหญ่ | 3 | 1,309.20 | 3 | – |
| พลังน้ำขนาดเล็ก | 7 | 39.32 | 7 | – |
| ชีวมวล | 11 | 257.60 | – | 11 |
| พลังงานแสงอาทิตย์ | 5 | 273.21 | 2 | 3 |
| พลังงานลม | 1 | 60.00 | – | 1 |
| ดีเซล | 1 | 4.40 | 1 | – |
| พลังงานความร้อนใต้พิภพ | 1 | 0.30 | 1 | – |
| ถ่านหิน | 1 | 2,220.00 | 1 | – |
| อื่นๆ | 1 | 1.72 | – | 1 |
| รวม | 31 | 4,165.75 | 15 | 16 |
และหากแยกออกเป็นรายจังหวัด ตามประเภทผู้เป็นเจ้าของ โดยเรียงจากจังหวัดที่มีโรงไฟฟ้ามากสุดไปยังน้อยสุด สามารถแยกได้ดั้งนี้ เชียงใหม่ มีทั้งหมด 5 โรง เป็นของรัฐทั้งหมด นครสวรรค์ มีทั้งหมด 5 โรง เป็นของเอกชนทั้งหมด อุตรดิตถ์ มีทั้งหมด 4 โรง แบ่งออกเป็น รัฐ (EGAT): 3 โรง เอกชน (SPP): 1 โรง ลำปาง มีทั้งหมด 3 โรง แบ่งออกเป็น รัฐ (EGAT): 2 โรง เอกชน (SPP): 1 โรง พิษณุโลก มีทั้งหมด 3 โรง แบ่งออกเป็น รัฐ (EGAT): 2 โรง เอกชน (SPP): 1 โรง พิจิตร มีทั้งหมด 2 โรง เป็นของเอกชนทั้งหมด เพชรบูรณ์ มีทั้งหมด 2 โรง เป็นของเอกชนทั้งหมด สุโขทัย มีทั้งหมด 2 โรง เป็นของเอกชนทั้งหมด แม่ฮ่องสอน มีทั้งหมด 2 โรง เป็นของรัฐทั้งหมด อุทัยธานี มีทั้งหมด 1 โรงเป็นของเอกชนทั้งหมด กำแพงเพชร มีทั้งหมด 1 โรง เป็นของเอกชนทั้งหมด ตาก มีทั้งหมด 1 โรง เป็นของรัฐทั้งหมด
จากข้อมูลจะสามารถสรุปได้ว่าในปี 2568 พื้นที่ภาคเหนือมีกำลังการผลิตไฟฟ้าทั้งสิ้น 4,165.75 เมกะวัตต์ จากโรงไฟฟ้าทั้งสิ้น 31 โรง เป็นของหน่วยงานรัฐ 15 โรง และผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชนรายเล็กอีก 16 โรง โดยมีโรงไฟฟ้าแม่เมาะ จ.ลำปาง เป็นกำลังหลักผลิตไฟฟ้าให้กับคนภาคเหนือ ซึ่งเป็นโรงไฟฟ้าถ่านหินแห่งเดียวของ กฟผ. ที่ยังคงเปิดใช้งานอยู่ และดำเนินกิจการมาตั้งแต่ พ.ศ. 2521 ยาวนานกว่า 47 ปี
แม้ว่าภาคเหนือจะเป็นพื้นที่พึ่งพาเชื้อเพลิงผลิตไฟฟ้าที่หลากหลาย และเสมือนว่ามีความมั่นคงทางพลังงาน แต่ทว่าความเป็นจริงตัวเลขกำลังการผลิตกว่า 4,000 เมกะวัตต์ (ยังไม่ได้นับรวมการซื้อไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าถ่านหินหงสา 1,473 เมกะวัตต์ ซึ่งตั้งอยู่ในสปป. ลาว ห่างจากชายแดนจังหวัดน่าน เพียง 32 กิโลเมตร) ยังมิอาจยืนยันได้ว่าทุกครัวเรือนจะสามารถเข้าถึงไฟฟ้าได้
ณ ปัจจุบัน ยังมีชุมชนอีกหลายแห่งในพื้นที่ 17 จังหวัดภาคเหนือ ที่ยังคงเผชิญกับปัญหาสิทธิในการเข้าถึงพลังงาน อันเป็นผลพวงมาจากข้อจำกัดด้านกฎหมาย ข้อจำกัดเหล่านี้กลับกลายเป็นการตอกย้ำความเหลื่อมล้ำให้ชัดเจนยิ่งขึ้น ในขณะที่หลายครัวเรือนมีแสงไฟส่องสว่างจาก ‘หลอดไฟ’ ในยามค่ำคืน แต่ยังมีอีกหลายครัวเรือนที่ก็คงรอคอยแสงสว่างเหล่านั้นท่ามกลาง ‘ความมืดมิด’ เช่นกัน
อ่าน [ชุดข้อมูล] สำรวจโรงไฟฟ้าภาคเหนือ ปี 2568 กำลังการผลิตไฟฟ้าทะลุ 4,000 เมกะวัตต์ รัฐ-เอกชนแบ่งกันคนละครึ่ง https://www.lannernews.com/14062568-03/
ที่มา
- การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย. กำลังผลิตตามสัญญาของ กฟผ.
- การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย.กำลังผลิตโรงไฟฟ้าเอกชน
- สำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (สำนักงาน กกพ.). ระบบฐานข้อมูล SPP/VSPP
วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง
อดีตนักศึกษาเศรษฐศาสตร์การเมือง ผู้ชื่นชอบในการเดินป่า ปรัชญาและดนตรีสากล พบเจอได้ตามร้านขายเครื่องดื่ม ทุกเทศกาลและวันหยุดนักขัตฤกษ์
- วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง#molongui-disabled-link
- วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง#molongui-disabled-link
- วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง#molongui-disabled-link
- วีรภัทร เหลาเกิ้มหุ่ง#molongui-disabled-link
