กองบรรณาธิการ

เมื่อวันที่ 4 เมษายน 2567 เวลา 09.00 น. สหพันธ์เกษตรกรภาคเหนือ (สกน.) จังหวัดลำปาง พร้อมด้วยคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) จัดเวทีรับฟังความเห็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการประกาศอุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท (เตรียมการ) ในระดับชุมชน ณ ศาลาเอนกประสงค์ ชุมชนบ้านกลาง ต.บ้านดง อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง หลังมีการร้องเรียนไปยังกสม.ให้ตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนุษยชนในกระบวนการเตรียมการประกาศอุทยานแห่งชาติแม่เงาและอุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท ทับที่ดินทำกินและขาดการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน ซึ่งกสม.มีมติวินิจฉัยว่า...

ในช่วงต้นเดือนกุมภาพันธ์ 2567 ที่ผ่านมา ห้างสรรพสินค้าเซ็นทรัลนครสวรรค์ได้เปิดให้บริการอย่างเป็นทางการ กระตุ้นให้เกิดความตื่นเต้นและตื่นตัวแกบรรดาผู้คนในจังหวัดนครสวรรค์รวมถึงผู้คนในจังหวัดรอบข้างอย่างมาก ประกอบกับการโปรโมทห้างเซ็นทรัลนครสวรรค์ที่เราจะพบเห็นได้ในโลกออนไลน์ โดยเฉพาะ Tiktok ที่บรรดาผู้มีชื่อเสียงทั้งหลายต่างพาผู้ติดตามของพวกเขาไปสำรวจบรรยากาศของห้างสรรพสินค้าดังกล่าว พร้อมกันนี้ห้างสรรพสินค้าเซ็นทรัลนครสวรรค์ยังเจาะจงเปิดทำการก่อนเทศกาลตรุษจีน ซึ่งเป็นเทศกาลที่สร้างชื่อให้กับจังหวัดนครสวรรค์ และยังออกแบบอาคารให้มีกลิ่นอายของความเป็นจีนเข้าไป ยิ่งสร้างความตื่นตาตื่นใจให้กับผู้คนที่พบเห็น โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้คนในจังหวัดนครสวรรค์ สำหรับจังหวัดนครสวรรค์มีเสียงลือเสียงเล่าอ้างมาเป็นเวลานานแล้วว่า จะเป็นอีกหนึ่งจังหวัดนอกกรุงเทพฯ ที่มีเซ็นทรัลเป็นของตนเอง อย่างไรก็ตามเสียงลือเสียงเล่าอ้างที่ว่านั้นกลับล่องลอยเป็นเพียงเสียงลืออยู่นานเกือบ 10 ปี กระทั่งปี 2566 นี้เองที่เสียงลือที่ว่านั้นได้ประกอบร่างกลายเป็นโครงเหล็กและปูน กระทั่งในเดือนกุมภาพันธ์ 2567...

เรื่องราววิถีชีวิตกับไร่หมุนเวียน ความเชื่อ วัฒนธรรม ของคนในพื้นที่หมู่บ้านสบลาน ตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ผ่านรูปภาพขาวดำ ต้นสะดือ ต้นไม้แห่งชีวิต ต้นสะดือ คือ ต้นไม้ที่มีสะดือของเด็กปกาเกอะญอในวัยแรกเกิดผูกเอาไว้  โดยต้นไม้จะถือเป็นตัวแทนของเด็กคนนั้น ตัดไม้ทำลายชีวิต ชาวปกาเกอะญอเชื่อว่า การตัดต้นสะดือจะทำให้คนที่ผูกสะดือไว้ต้องเจ็บป่วยหรือมีเคราะห์ร้าย ถือเป็นหนึ่งกุศโลบายในการอนุรักษ์ป่าของชาวปกาเกอะญอ ใช้ป่าอย่างรู้ค่า ชาวปกาเกอะญอบ้านสบลาน จำกัดพื้นที่ป่าสำหรับใช้สอย  เป็นการเลือกใช้ทรัพยากรอย่างพอดีและรู้คุณค่า เคารพบูชา ชาวปกาเกอะญอบ้านสบลาน ให้ความสำคัญกับป่า ด้วยความเชื่อว่าทุกสรรพสิ่งล้วนมีเจ้าของ  ดังนั้นการกระทำใด ๆ ต่อสรรพสิ่งจึงต้องมีพิธีกรรมประกอบ เพื่อเป็นการขอใช้ต่อเทพแห่งสรรพสิ่ง หรือชาวปกาเกอะญอเรียกว่า “ต้า ที ต้า ตอ” ปกปักษ์รักษา ศาลเจ้าแม่ตะเคียน ศาลประจำหมู่บ้านสบลาน...

*บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิทยานิพนธ์ เรื่อง การศึกษาเครือข่ายการประกอบสร้างความรู้ทางโบราณคดีภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่  หลายคนอาจเคยสัญจรผ่านพื้นที่รกร้างขนาดใหญ่กลางเมืองเชียงใหม่ใกล้กับอนุสาวรีย์สามกษัตริย์  ด้านข้างของอำเภอเก่าแล้วนึกสงสัยว่าพื้นที่แห่งนี้คืออะไร เหตุใดยังไม่ถูกจับจองก่อสร้างเพื่อใช้ประโยชน์ สภาพปัจจุบันนั้นรกร้าง ถูกตีปิดด้วยสังกะสีทุกด้าน มองเห็นเพียงอาคารเก่า ๆ ที่มีหน้าต่างเป็นซี่ลูกกรง ประตูไม้หนา หนัก และหอสังเกตการณ์ที่ยังพอทำให้ทราบได้ว่าที่นี่เคยเป็นคุกมาก่อน ประวัติของพื้นที่นี้แต่เดิมเคยเป็นที่ตั้งของทัณฑสถานหญิงเชียงใหม่ ตั้งอยู่ในบริเวณที่เชื่อว่าเป็นที่ตั้งของคุ้มหลวงเวียงแก้ว พระราชวังของกษัตริย์ ล้านนาในอดีต เป็นพื้นที่แห่งประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างล้านนา-สยามที่มีข้อครหาว่าสยามนั้น ‘สร้างคุก ข่มดวงเมือง’ จนมีผู้ออกมาเรียกร้องให้รื้อคุกแห่งนี้ออกเสียจากกลางเมืองเชียงใหม่   ความพยายามเปลี่ยนแปลงพื้นที่เวียงแก้วให้พ้นจากการเป็นคุกนั้นเริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ....

“เราวิพากษ์คนอื่นโดยหาคู่คัดแย้ง มันง่ายที่จะพูดถึง แต่เราวิพากษ์ตัวเองน้อยเกินไป...” ข้อความข้างบนนี้มาจากปาฐกถาในหัวข้อ “ล้านนาทะลุกรอบอาณานิคม” โดย รองศาสตราจารย์ ดร. วราภรณ์ เรืองศรี ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จากปาฐกถาในครั้งนี้ ทำให้ผมนึกถึงบุคคลสำคัญท่านหนึ่งที่มีบทบาทในการสร้างอัตลักษณ์ของความเป็นล้านนาผ่านบทเพลงที่เรียกกันติดปากว่าโฟร์คซองคำเมือง จะเป็นใครไปไม่ได้นอกจาก ‘จรัล มโนเพ็ชร’ บทความนี้จึงพยายามวิเคราะห์และตรวจสอบการสร้างอัตลักษณ์ในบทเพลงของเขา เนื่องจากคนที่เขียนถึงเขาในฐานะที่เขาเป็นผู้สร้างอัตลักษณ์ของความเป็นล้านนานั้นมีค่อนข้างมาก แต่การตรวจสอบความยอกย้อนย้อนแย้งของความเป็นล้านนาในบทเพลงของเขามีงานเขียนแทบจะนับนิ้วได้ งานชิ้นนี้จึงเป็นการทดลองเปิดประเด็นต่อการวิพากษ์ตนเองในเรื่องการสร้างอัตลักษณ์ล้านนาโดยใช้บทเพลงของจรัล มโนเพ็ชร สองบทเพลงคือ เพลงลูกข้าวนึ่ง และเพลงล้านนา...