กองบรรณาธิการ

เรื่องและภาพ: อภิชาติ พรหมเทศ ใต้ถุนยุ้งข้าวเก่าในหมู่บ้านสันปูเลย อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา กลิ่นหอมของข้าวคั่วลอยคลุ้งไปทั่วพื้นที่ แม่ทองใบ ยอดทน กำลังใช้ไม้พายคนข้าวในกระทะเหล็กบนเตาอั้งโล่อันเก่า เสียงไม้พายกระทบกระทะดังแผ่วเบา ข้าวสารเม็ดขาวเริ่มเหลืองหอม ก่อนจะค่อยๆ คลุกเคล้ากับน้ำอ้อยเข้มข้นที่เคี่ยวจนเหนียวข้น  กลิ่นหวานอุ่นแผ่วนั้นคือสัญญาณของ ‘ข้าวต่อน้ำอ้อย’ ขนมโบราณที่กำลังกลับมามีชีวิตอีกครั้ง จากมือของคนรุ่นเก่าในชุมชนเล็กๆ แห่งนี้ “คนรุ่นใหม่กิ๋นนะ ละอ่อนเขากิ๋นนะ ก็อยากหื้อเปิ้นฮู้จักเหมือนกั๋นนะ เพราะว่ามันบ่มีตี้ไหนละเนาะ มันมีตี้บ้านเฮาตี้เดียว” แม่ทองใบบอกเล่าถึงเสน่ห์และความผูกพันที่ยังคงมีอยู่ของขนมพื้นบ้านที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน  ข้าวต่อน้ำอ้อยดูเผินๆ อาจไม่ต่างจากขนมข้าวแต๋นหรือข้าวตัดทั่วไป...

ประเทศไทยยังไม่มี ‘บ้านใหม่ใกล้ฉัน’ ที่เป็นของทุกคนอย่างแท้จริง หากรัฐยังคงมองการพัฒนาเพียงเชิงเศรษฐกิจโดยไม่ฟังเสียงคนที่อาศัยอยู่ในบ้านนั้นจริงๆ ที่เวทีเสวนา ‘บ้านใหม่ใกล้ฉัน: เหมืองแร่ ป่าคาร์บอน แลนด์บริดจ์ กับความเสี่ยงการไล่รื้อ จัดโดย แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย ภายใต้งาน Bangkok Climate Action Week 2025 นักวิชาการ นักสิทธิมนุษยชน และตัวแทนชุมชนจากทั่วประเทศต่างสะท้อนเสียงเดียวกันว่า “บ้าน ไม่ได้เป็นเพียงที่อยู่อาศัย แต่คือพื้นที่ของศักดิ์ศรี...

เรื่องและภาพ: วรรณวิษา พะเลียง เชียงใหม่ถูกขนานนามว่าเป็น ‘เมืองดนตรี’ เมืองที่เสียงกีตาร์ แซกโซโฟน หรือแม้แต่ขลุ่ยพื้นบ้าน ต่างมีพื้นที่ให้บรรเลง ตั้งแต่บาร์เล็ก ร้านรวงในย่านท่องเที่ยว ไปจนถึงค่ายเพลงอิสระและเทศกาลดนตรีที่ดึงดูดผู้คนจากทั่วโลก ที่นี่คือแหล่งบ่มเพาะศิลปินผู้มีฝีมือ และยังเป็นเวทีที่ดนตรีหลากหลายแขนงได้ผสมผสานจนกลายเป็นวัฒนธรรมร่วมสมัยที่มีชีวิตชีวา แต่เมื่อก้าวออกจากเวทีที่ถูกจัดไว้เพื่อความบันเทิง เราจะพบว่าอีกฟากหนึ่งของเมืองดนตรี กลับเต็มไปด้วยความย้อนแย้ง ศิลปินที่บรรเลงเพลงริมทางถูกเรียกว่า ‘ดนตรีเปิดหมวก’ ทว่า หากผู้เล่นคือศิลปินผู้พิการทางสายตา การกระทำเดียวกันกลับถูกตีความว่าเป็น ‘การขอทาน’ แทนที่จะเป็น ‘การแสดง’  คำถามจึงอยูุ่ที่ว่า การเข้าถึงพื้นที่สาธารณะและการยอมรับในศักดิ์ศรีของศิลปินเหล่านี้...

มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ Shan Human Rights Foundation (SHRF) แถลงเมื่อวันที่ 6 ตุลาคม 2568 ว่าเกิดเหตุละเมิดสิทธิมนุษยชนร้ายแรงในเมืองจ๊อกแม รัฐฉาน เมื่อวันที่ 24 กันยายนที่ผ่านมา โดยกองกำลังรัฐบาลทหารเมียนมาสังหารชาวบ้าน 4 คนในระหว่างปฏิบัติการทางทหารเพื่อยึดพื้นที่คืนจากกองกำลังปลดปล่อยแห่งชาติตะอาง (Ta’ang National Liberation Army – TNLA)...

แม่น้ำรวก หนึ่งในลำน้ำสายสำคัญที่ยาวกว่า 38 กิโลเมตรกั้นพรมแดนไทย–เมียนมา และเป็นเส้นเลือดหล่อเลี้ยงผู้คนในอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย กำลังเผชิญวิกฤตมลพิษข้ามพรมแดน จากการทำเหมืองแร่และกิจกรรมอุตสาหกรรมในพื้นที่ต้นน้ำของรัฐฉาน ประเทศเมียนมา จากสายน้ำที่เคยอุดมสมบูรณ์ กลับถูกแทนที่ด้วยความกังวลด้านคุณภาพน้ำและความปลอดภัยในการนำน้ำมาใช้ ไม่ว่าจะเป็นการอุปโภคบริโภค การเกษตร หรือการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ท่ามกลางปัญหานี้ Lanner จึงมีความพยายามประเมินมูลค่าความเสียหายทางเศรษฐกิจ หากสถานการณ์การปนเปื้อนสารพิษยืดเยื้อและรุนแรงจนถึงระดับ ‘เลวร้ายที่สุด’ เพื่อคาดการณ์ว่าความสูญเสียต่อปีจะสูงเพียงใด โดยการคำนวณเป็นเพียงการคำนวนเบื้องต้น ซึ่งอ้างอิงข้อมูลที่เปิดเผยอย่างเป็นสาธารณะจากหน่วยงานรัฐ และจากบทสัมภาษณ์ของผู้ที่ได้รับผลกระทบในพื้นที่  ดาวน์โหลด อ่านรายงาน 93...