“เมื่ออำนาจนิยมหยั่งรากลึก ‘Direct action’ จึงเป็นหน้าที่”

Date:

ผู้เขียน: Radix 

การเกิดขึ้นของกรณี ‘หยก’ เด็กหญิงผมชมพูในชุดไปรเวทคนหนึ่งที่ตั้งคำถามถึงระบบอำนาจนิยมในสถานศึกษา นำมาสู่ข้อถกเถียงในสังคมไทยเรื่องการบังคับใส่ชุดนักเรียนและการแต่งกายไปรเวท นับเป็นการเรียกร้องประชาธิปไตยรูปแบบหนึ่งจากล่างสู่ยอดของโครงสร้างอำนาจนิยมที่ฝังรากลึกในสถานศึกษา ผู้เขียนจึงอยากชวนมองรูปแบบปฏิบัติการเรียกร้องประชาธิปไตยอื่นๆ ที่นอกเหนือจากประชาธิปไตยแบบตัวแทน (Democracy representative) หรือ “การเลือกตั้ง” 

“มีการเลือกตั้งแล้ว ก็เป็นประชาธิปไตยแล้ว” 

สูตรท่องจำของสังคมไทยที่มีต่อแนวคิดประชาธิปไตยว่าเป้าหมายของประชาธิปไตยคือการเลือกตั้งเพียงอย่างเดียว ซึ่งเอาเข้าจริงแล้ว “ประชาธิปไตยอันมีการเลือกตั้งเป็นวิถี” เป็นเพียงหนึ่งในหลายเครื่องมือที่จะนำพาไปสู่สังคมประชาธิปไตยเท่านั้น ทว่ายังมีอีกเครื่องมือหนึ่งที่เรียกว่า “Direct action” หรือ “ปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้า” อยู่ ซึ่งเป็นวิถีประชาธิปไตยแบบทางตรง (Direct democracy) 

“ปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้า (Direct action) ไม่ใช่การยืนยันอำนาจตามอำเภอใจของปัจเจกบุคคล แต่มันเป็นการจัดตั้งในแนวระนาบ และใช้กระบวนการแสวงหาฉันทามติ เพื่อต่อต้านความอยุติธรรมหรือพยายามสร้างสรรค์โลกที่ดีกว่าเดิม” 

– ภัควดี วีระภาสพงษ์ นักแปลอิสระ

Direct action หรือปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้า อธิบายง่ายๆ คือการตัดคนกลาง สถาบันทางการเมือง และคำสั่งการแบบ Top down ออกไป แล้วท้าทายอำนาจนั้นโดยตรง เพื่อเปลี่ยนแปลงและต่อต้านอำนาจที่ไม่ชอบธรรมในสังคม ซึ่งเป็นสิ่งที่สามัญชนคนธรรมดาคนหนึ่งสามารถกระทำเพื่อท้าทายต่ออำนาจอยุติธรรมในสังคมได้โดยตรงทุกที่ทุกเวลา ต่างจากการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งหรือการยื่นหนังสือต่อหน่วยงานรัฐ หรือการเขียนโครงการต่อแหล่งทุนเพื่อนำมาแก้ไขปัญหาในสังคม และหากคนในสังคมพร้อมใจกันออกมาปฏิบัติการร่วมกันพลังการต่อสู้ก็จะสูงขึ้น

ยกตัวอย่างเช่น การออกไปประท้วง, การนัดหยุดงาน (Strike) การยึดครอง (Occupy) หรือการท้าทายซึ่งหน้าต่อต่อเจ้าหน้าที่ตำรวจและ คฝ. เป็นต้น

ในกรณีของ ‘หยก’ จึงนับว่าเป็นปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้าต่อกฎระเบียบของสถาบันการศึกษาที่ถูกบังคับใช้มายาวนาน และยังเป็นการท้าทายระบบอำนาจนิยมในสถานศึกษาที่กดทับนักเรียนไทยมาเป็นเวลานาน เช่นการแต่งชุดไปรเวทเพื่อปฏิเสธการบังคับใส่ชุดนักเรียน หรือการปฏิเสธการเข้าวิชาเรียนที่ “ใช้ไม่ได้จริง” ในปัจจุบันอย่างเช่นวิชาจริยธรรม

อย่างไรก็ตาม ปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้าไม่ได้หมายถึงปฏิบัติการทางการเมืองหรือวัฒนธรรมเพียงอย่างเดียว หากแต่สามารถกระทำในเรื่องอื่นด้วย เช่น ปฏิบัติการทางอาหาร ยกตัวอย่างกลุ่ม ‘Food not Bomb’ ใน จ.เชียงใหม่ ที่เป็นการรวมตัวกันของสามัญชนคนธรรมดาที่ไม่แบ่งเชื้อชาติ เพื่อแจกอาหารให้กับคนไร้บ้าน โดยไม่ต้องรอหรือทำเรื่องถึงเจ้าหน้าท่ีรัฐให้เข้ามาแก้ไขปัญหาเหล่านี้ แต่สามารถรวมตัวกันปฏิบัติการทางตรงในการแก้ปัญหาที่เห็นอยู่ในสังคมได้ทันทีผ่านการการแบ่งงานกันทำ

ถึงที่สุดแล้ว ระบอบประชาธิปไตยไม่ได้มีสูตรสำเร็จแบบตายตัวหรือผูกขาดด้วยวิธีการใดวิธีการหนึ่ง หากแต่เป็นการค้นหาวิธีการใหม่ๆ และพิกัดความเป็นไปได้อื่นๆ ด้วยเครื่องมือที่หลากหลาย เพื่อแสวงหาฉันทามติ (Consensus) ของคนในสังคมปัจจุบันนั้นๆ ซึ่ง ‘Direct action’ ก็นับเป็นหนึ่งในหลายเครื่องมือที่จะเรียกร้องให้สังคมเป็นประชาธิปไตย และต่อสู้กับระบบอำนาจนิยมในสังคมนั้นๆ

ภายใต้สภาวะทางสังคมที่ระบบอำนาจนิยมได้ชอนไชและหยั่งรากลึกไปทั่วสังคมไทย การเปลี่ยนแปลงด้วยระบบประชาธิปไตยแบบตัวแทนนั้นไม่เพียงพออีกต่อไป มันจำเป็นต้องควบคู่ไปกับการปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้า หรือ ‘direct action’ จึงจะสามารถตัดรากของระบบอำนาจนิยมที่ฝั่งรากลึกในสังคมไทยได้

ข้อมูล

-คู่มือ “ปฏิบัติการท้าทายซึ่งหน้า”: https://actlab.protestista.com/direct-action-guide/

https://theanarchistlibrary.org/library/david-graeber-direct-action

More like this
Related

ชาวกะเบอะดินจัดงาน ‘ครบรอบ 6 ปี คัดค้านเหมืองแร่ถ่านหินอมก๋อย’ ยืนยันจะปกป้องผืนดินด้วยชีวิต

ภาพ: วชิรญาณ์ วิรัชบุญญากร เสียงตะโกน “เหมืองแร่ออกไป! เหมืองแร่ออกไป!” ดังก้องไปทั่วผืนนา บ้านกะเบอะดิน อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่  11...

1.4 พันล้านบาท สรุปมูลค่าความเสียหายริมแม่น้ำกก-สาย-รวก จากวิกฤตสารพิษเหมืองแร่

แม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำรวก เป็นแม่น้ำสายหลักที่หล่อเลี้ยงชีวิตและเศรษฐกิจท้องถิ่นของจังหวัดเชียงรายและเชียงใหม่ ที่กำลังเผชิญกับวิกฤติมลพิษข้ามพรมแดนจากเหมืองแร่แรร์เอิร์ธในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา ส่งผลให้ความกังวลเรื่องคุณภาพน้ำและความปลอดภัยในการใช้ประโยชน์เพิ่มสูงขึ้น พร้อมขยายผลกระทบไปยังโครงสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นที่พึ่งพาแม่น้ำเหล่านี้ Lanner ประเมินมูลค่าความเสียหายทางเศรษฐกิจจากวิกฤติการปนเปื้อนสารพิษในแม่น้ำกก...

เมื่อ ‘เมืองน่าอยู่’ ยังไม่พอให้ใจได้พัก เด็กเชียงใหม่กับพื้นที่สร้างสรรค์ที่ยังหายไป 

เรื่องและภาพ: ธัญรดา หยุมปัญญา, ภีมราฎา เชื้อคำฟู, จตุรวิชญ์ แก้ววงค์วาน และอิทธิกร อรุณรัตน์ เชียงใหม่มักถูกพูดถึงเสมอว่าเป็น...

‘สุชาติ’ ลงพื้นที่แม่น้ำกก เร่งคลี่คลายพิษเหมืองแร่ปนเปื้อนด่วน คนริมกกสะท้อนรัฐเร่งเยียวยา ‘กัณวีร์’ แนะใช้กติกาโลกล้อมเมียนมา

ปัญหามลพิษจากเหมืองแร่ฝั่งเมียนมาที่ไหลปนเปื้อนลงแม่น้ำกกกำลังกลายเป็นวิกฤตสิ่งแวดล้อมและสังคมในพื้นที่ภาคเหนือของไทย สำนักข่าวชายขอบรายงานว่า 9 ตุลาคม 2568 ที่ผ่านมา สุชาติ ชมกลิ่น รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม...