ชุมชนแม่ฮ่าง-สกน.ลำปาง ยื่น รมว.ทรัพยากรฯ ขอถอน ‘คทช.’ หน่วยงานยันทำได้ตามขั้นตอน

ภาพ: กัญญ์วรา หมื่นแก้ว

17 กันยายน 2568 ตัวแทนชุมชนบ้านแม่ฮ่างและชุมชนบ้านสันติสุข ตำบลนาแก อำเภองาว จังหวัดลำปาง พร้อมมูลนิธิพัฒนาภาคเหนือ เดินทางเข้าพบ จีระ ทรงพุฒิ ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 (ลำปาง) เพื่อยื่นหนังสือถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ผ่านสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 เรื่องการยืนยันขอยกเลิกโครงการจัดที่ดินตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) โดยมี อนุชาติ สุปัญญา ผู้อำนวยการส่วนจัดการป่าชุมชน รักษาการแทนผู้อำนวยการสำนักฯ เป็นตัวแทนรับหนังสือ พร้อมร่วมหารือกับตัวแทนชุมชนเกี่ยวกับประเด็นดังกล่าว

ชุมชนบ้านแม่ฮ่าง หมู่ 4 ตำบลนาแก อำเภองาว จังหวัดลำปาง ได้จัดประชาคมหมู่บ้านที่ศาลาประชาคมบ้านแม่ฮ่าง เพื่อพิจารณาการเข้าร่วมโครงการจัดที่ดินตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) เนื่องจากราษฎรอาศัยและทำกินในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ และเคยร่วมกับเครือข่ายภาคประชาชน เช่น สหพันธ์เกษตรกรภาคเหนือ (สกน.), ขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม (P-Move) และเครือข่ายชาติพันธุ์ลำปาง ในการขับเคลื่อนการจัดการที่ดินและทรัพยากรธรรมชาติ

ชุมชนบ้านแม่ฮ่างยืนยันแนวทางการจัดการที่ดินในรูปแบบโฉนดชุมชนตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการจัดให้มีโฉนดชุมชน พ.ศ. 2553 อย่างไรก็ตามที่ผ่านมา ชาวบ้านบางส่วนเคยยอมรับเงื่อนไขโครงการจัดที่ดินตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) ตามมติคณะรัฐมนตรีวันที่ 26 พฤศจิกายน 2561 เนื่องจากไม่เข้าใจหลักเกณฑ์ และเจ้าหน้าที่ไม่ได้ชี้แจงรายละเอียดอย่างรอบด้าน ทำให้มีความเสี่ยงต่อการสูญเสียสิทธิในที่ดิน

เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม 2568 เวทีประชาคมหมู่บ้านมีมติร่วมกันว่าราษฎรจำนวน 89 ครัวเรือน ขอยกเลิกการรับเงื่อนไขโครงการ คทช. และยืนยันการจัดการที่ดินและทรัพยากรธรรมชาติในรูปแบบโฉนดชุมชนต่อไป

หลังจากยื่นหนังสือ ตัวแทนชุมชนพร้อมหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ประชุมร่วมกัน เพื่อวางแนวทางดำเนินการระดับพื้นที่ตามกระบวนการยกเลิกการเข้าร่วมโครงการจัดที่ดินตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.)

สกรีน โนฤทธิ์ นักวิชาการป่าไม้ปฏิบัติการ สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 (ลำปาง) ชี้แจงว่า หากชุมชนประสงค์จะออกจากโครงการคทช. สามารถดำเนินการได้โดยจัดเวทีประชาคมระดับชุมชน จากนั้นจัดทำหนังสือแจ้งความประสงค์ขอยกเลิกการเข้าร่วมคทช. ส่งไปยังสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ระดับจังหวัด พร้อมแนบบันทึกผลประชาคมและรายชื่อราษฎรที่ประสงค์ยกเลิก หลังจากนั้น สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้จะประสานเรื่องต่อไปยังคณะอนุกรรมการนโยบายที่ดินจังหวัด (คทช.จังหวัด) เพื่อให้ผู้ว่าราชการจังหวัดในฐานะประธานอนุกรรมการ ลงนามอนุมัติการยกเลิกการเข้าร่วมโครงการต่อไป

สำหรับชุมชนบ้านสันติสุข หนึ่งในชุมชนที่เข้าร่วมโครงการคทช. ชี้แจงว่า ชุมชนไม่ทราบรายละเอียดหลักเกณฑ์และเงื่อนไขของโครงการ เนื่องจากการดำเนินงานของเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ที่ผ่านมา ไม่ได้มีการชี้แจงข้อจำกัดและรายละเอียดอย่างครบถ้วน ชาวบ้านหลายครัวเรือนไม่ทราบว่า การลงพื้นที่ของเจ้าหน้าที่ป่าไม้แต่ละครั้ง เป็นส่วนหนึ่งของโครงการคทช.

ชุมชนจึงมีความประสงค์ให้สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 (ลำปาง) ซึ่งเป็นหน่วยงานรับผิดชอบโดยตรง จัดเวทีชี้แจงข้อมูล กระบวนการ และสถานะของชุมชนภายใต้โครงการคทช. รวมทั้งข้อมูลจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและภาคประชาสังคม เพื่อให้ชุมชนได้รับข้อมูลครบถ้วนในการตัดสินใจว่าจะเข้าร่วมหรือยกเลิกการเข้าร่วมโครงการต่อไป

ทั้งนี้ มูลนิธิพัฒนาภาคเหนือเห็นว่า การดำเนินโครงการของหน่วยงานรัฐใดๆ ในพื้นที่ชุมชน ประชาชนมีสิทธิ์เข้าถึงข้อมูล ข้อเท็จจริง และข้อจำกัดของโครงการอย่างครบถ้วน เนื่องจากผลกระทบจากโครงการจะเกิดขึ้นโดยตรงต่อชีวิตความเป็นอยู่ของชุมชน

กรณีโครงการจัดที่ดินตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (คทช.) มีหลายเงื่อนไขที่ส่งผลกระทบและจำกัดสิทธิในการจัดการทรัพยากรของชุมชน ทำให้ชุมชนอาจสูญเสียวิถีชีวิตเดิมที่พึ่งพาทรัพยากร และต้องปรับตัวให้สอดคล้องกับกรอบเงื่อนไขของโครงการ ซึ่งสะท้อนให้เห็นผลจากนโยบายรัฐแบบรวมศูนย์ ที่ขาดการมีส่วนร่วมจริงจังของประชาชนและชุมชนในการออกแบบและกำหนดเจตจำนงของตนเอง