กองบรรณาธิการ

ภาพ: วชิรญาณ์ วิรัชบุญญากร เสียงตะโกน “เหมืองแร่ออกไป! เหมืองแร่ออกไป!” ดังก้องไปทั่วผืนนา บ้านกะเบอะดิน อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่  11 ตุลาคม 2568 ชุมชนกะเบอะดินจัดงาน ‘ครบรอบ 6 ปี คัดค้านเหมืองแร่ถ่านหินอมก๋อย’ บนผืนนาและพื้นที่จิตวิญญาณของหมู่บ้าน พื้นที่ซึ่งเคยเป็นพื้นที่เป้าหมายในโครงการเหมืองถ่านหินที่ชาวบ้านคัดค้านต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2562 สำหรับชาวกะเบอะดิน ผืนนาไม่ใช่แค่ที่ทำกิน แต่คือหัวใจของชุมชน เป็นแหล่งอาหารของครอบครัว เป็นที่ประกอบพิธีกรรมและบูชาผืนดิน เป็นพื้นที่ที่ผูกโยงความเชื่อกับความอยู่รอดของผู้คนมาหลายชั่วอายุ...

แม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำรวก เป็นแม่น้ำสายหลักที่หล่อเลี้ยงชีวิตและเศรษฐกิจท้องถิ่นของจังหวัดเชียงรายและเชียงใหม่ ที่กำลังเผชิญกับวิกฤติมลพิษข้ามพรมแดนจากเหมืองแร่แรร์เอิร์ธในรัฐฉาน ประเทศเมียนมา ส่งผลให้ความกังวลเรื่องคุณภาพน้ำและความปลอดภัยในการใช้ประโยชน์เพิ่มสูงขึ้น พร้อมขยายผลกระทบไปยังโครงสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นที่พึ่งพาแม่น้ำเหล่านี้ Lanner ประเมินมูลค่าความเสียหายทางเศรษฐกิจจากวิกฤติการปนเปื้อนสารพิษในแม่น้ำกก สาย รวก ผ่านการตั้งสมมติฐานว่า หากวิกฤติในครั้งนี้อยู่ในระดับที่ ‘เลวร้ายที่สุด’ มูลค่าความเสียหายต่อปีจะคิดเป็นเม็ดเงินจำนวนเท่าไร ซึ่งการประเมินนี้อ้างอิงข้อมูลจากหน่วยงานรัฐเป็นหลัก ควบคู่ไปกับสอบถามผู้ได้รับผลกระทบในพื้นที่  อย่างไรก็ตาม การประเมินนี้เป็นการคำนวณ ‘เบื้องต้น’ ที่อาศัยข้อมูลที่มีอยู่อย่างจำกัด ซึ่งในความเป็นจริงมูลค่าความเสียหายอาจมีจำนวนที่สูงกว่านี้ 1.3 พันล้าน มูลค่าความเสียหาย ‘แม่น้ำกก’ จากการสำรวจพบว่ากลุ่มอาชีพที่พึ่งพาแม่น้ำกกแบ่งเป็นสามกลุ่มหลัก...

เรื่องและภาพ: ธัญรดา หยุมปัญญา, ภีมราฎา เชื้อคำฟู, จตุรวิชญ์ แก้ววงค์วาน และอิทธิกร อรุณรัตน์ เชียงใหม่มักถูกพูดถึงเสมอว่าเป็น ‘เมืองน่าอยู่’ เมืองที่เต็มไปด้วยวัฒนธรรมอันหลากหลาย รายล้อมด้วยขุนเขาและสายลมเย็นจากธรรมชาติ วิถีชีวิตที่ไม่เร่งรีบชวนให้คนหลงรัก ทว่าเบื้องหลังภาพเมืองแสนสบายนี้ อาจไม่ได้งดงามสำหรับทุกคนเสมอไป ข้อมูลจากคณะอนุกรรมการสุขภาพจิตจังหวัดเชียงใหม่ ระบุว่า ระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม 2566 – 30 กันยายน 2567...

ปัญหามลพิษจากเหมืองแร่ฝั่งเมียนมาที่ไหลปนเปื้อนลงแม่น้ำกกกำลังกลายเป็นวิกฤตสิ่งแวดล้อมและสังคมในพื้นที่ภาคเหนือของไทย สำนักข่าวชายขอบรายงานว่า 9 ตุลาคม 2568 ที่ผ่านมา สุชาติ ชมกลิ่น รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ลงพื้นที่ตรวจติดตามสถานการณ์ร่วมกับหน่วยงานรัฐและภาคประชาชนใน จ.เชียงใหม่และเชียงราย ท่ามกลางเสียงสะท้อนความเดือดร้อนของชาวบ้านที่ต้องเผชิญมลพิษต่อเนื่องมานานกว่า 2 ปี เสียงจากริมน้ำ เกษตรกร–ครู–ชาวประมง–ผู้ประกอบการร้องรัฐเร่งเยียวยา ณ บ้านท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ ทศพล เผื่อนอุดม ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ นำเสนอข้อมูลการตรวจพบสารโลหะหนักในแม่น้ำกกต่อคณะรัฐมนตรี ขณะที่พระอาจารย์มหานิคม ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดท่าตอน...

เรื่องและภาพ: อภิชาติ พรหมเทศ ใต้ถุนยุ้งข้าวเก่าในหมู่บ้านสันปูเลย อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา กลิ่นหอมของข้าวคั่วลอยคลุ้งไปทั่วพื้นที่ แม่ทองใบ ยอดทน กำลังใช้ไม้พายคนข้าวในกระทะเหล็กบนเตาอั้งโล่อันเก่า เสียงไม้พายกระทบกระทะดังแผ่วเบา ข้าวสารเม็ดขาวเริ่มเหลืองหอม ก่อนจะค่อยๆ คลุกเคล้ากับน้ำอ้อยเข้มข้นที่เคี่ยวจนเหนียวข้น  กลิ่นหวานอุ่นแผ่วนั้นคือสัญญาณของ ‘ข้าวต่อน้ำอ้อย’ ขนมโบราณที่กำลังกลับมามีชีวิตอีกครั้ง จากมือของคนรุ่นเก่าในชุมชนเล็กๆ แห่งนี้ “คนรุ่นใหม่กิ๋นนะ ละอ่อนเขากิ๋นนะ ก็อยากหื้อเปิ้นฮู้จักเหมือนกั๋นนะ เพราะว่ามันบ่มีตี้ไหนละเนาะ มันมีตี้บ้านเฮาตี้เดียว” แม่ทองใบบอกเล่าถึงเสน่ห์และความผูกพันที่ยังคงมีอยู่ของขนมพื้นบ้านที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน  ข้าวต่อน้ำอ้อยดูเผินๆ อาจไม่ต่างจากขนมข้าวแต๋นหรือข้าวตัดทั่วไป...