ศิลปะ-ศิลปิน

เรื่อง: นวลคำ ขะยอมแดง สุภาพชนคนเมือง “….กลิ่นเอื้องเสียงซึงบรรเลงเคล้าคลอคร่าวซอเพลงหวาน อย่าหลงสราญ ลืมบ้านก่อนเก่า  ข้นแค้นยากจน ก็สุขใจล้น คนเมืองหมู่เฮา อย่าให้ใครมาหยามเราอีกเลย…..” ผู้เขียนชื่นชอบทั้งคำและความข้างต้นอันดึงมาจากตอนหนึ่งในเนื้อเพลงที่มีชื่อว่า ‘กลิ่นเอื้องเสียงซึง’ อีกหนึ่งผลงานเพลงที่เป็นฝีไม้ลายปากกาของ ‘จรัล มโนเพ็ชร’ ที่ถ่ายทอดฝากไว้ในแผ่นดินล้านนา ที่ทุกถ้อยคำและลำนำประโยคของเพลงดังกล่าวเสมือนว่าเขากำลังจะบอกอะไรไว้ให้กับพวกเราในฐานะ ‘ลูกหลานคนเมือง’ จากผลงานที่เขาฝากไว้ในแผ่นดินถิ่นล้านนาที่แม้ว่าภาษาและการเล่าเรื่องราวเนื้อหาในบทเพลงจะใช้ภาษาไทยภาคกลางเองก็ตาม ทั้งความหอมของกลิ่นดอกเอื้องและความไพเราะเพราะพริ้งของเสียงซึงนี้ ยังคงสถานะเป็นภาพแทนทางวัฒนธรรมในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทยที่ศิลปินผู้ยิ่งใหญ่อย่าง จรัล มโนเพ็ชร บริบทแวดล้อมและต้นทุนวัฒนธรรมเหล่านี้เป็นวัตถุดิบชั้นดีในการสร้างสรรค์ผลงานผ่านปรากฏการณ์ดนตรีล้านนาร่วมสมัยในรูปแบบของ ‘เพลงโฟล์คซองคำเมือง’ ที่แม้ว่าตัวเขานั้นเป็นส่วนหนึ่งของยุคสมัยและเป็นตัวละครหลักในกระแสธารประวัติศาสตร์ดนตรีล้านนาร่วมสมัย ผู้คนในสังคมล้านนาก็ยังตรึงตราในภาพจำที่มีต่อศิลปินถิ่นเหนือผู้ยิ่งใหญ่อย่าง จรัล...

เรื่อง: นวลคำ ขะยอมแดง สุภาพชนคนเมือง ปริมาณสะสมของน้ำฝนที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในเขตพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศที่มีมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เดือนกรกฎาคมผสานกับอิทธิพลของพายุยางิในทะเลจีนใต้ที่แผ่เข้ามากคลุมในพื้นที่ดังกล่าวส่งผลให้พื้นที่ตามภูเขามีการสะสมปริมาณน้ำเรื่อยมา จนกระทั่งช่วงหลังต้นเดือนกันยายนที่ผ่านมาล่าสุดนี้ได้มีฝนตกหนักอย่างต่อเนื่องเหนือพื้นที่ต้นน้ำของแม่น้ำแม่สายในเขตประเทศเมียนมาซึ่งพื้นที่ป่าต้นน้ำของแม่น้ำสายดังกล่าวนั้นเกิดจากบริเวณสันเขาอีกด้านหนึ่งของดอยนางนอนและดอยตุงซึ่งอยู่ในเขตประเทศเพื่อนบ้าน รวมทั้งภูเขาอีกฟากฝั่งหนึ่งของแม่น้ำในเขตประเทศเพื่อนบ้านเช่นกันซึ่งพื้นที่ป่าในบริเวณดังกล่าวนี้ได้ถูกแผ้วถางทำลายกลายเป็นทั้งพื้นที่เกษตรกรรม พื้นที่สำหรับอยู่อาศัยที่ก่อตัวขึ้นมาเป็นชุมชนขนาดย่อมเมื่อไม่นานมานี้ ตลอดจนกลายเป็นพื้นที่ปศุสัตว์และเกษตรอุตสาหกรรมสำคัญของนายทุนอย่างไร่ข้าวโพด สิ่งที่กล่าวมาข้างต้นนี้ชี้ให้เห็นการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์จากที่ดิน (Land Used) ในประเทศเพื่อนบ้านที่มีความเปลี่ยนแปลงไปอย่างมากมายไพศาลในรอบหนึ่งถึงสองทศวรรษที่ผ่านมา แน่นอนว่าคำอธิบายที่มีต่อความเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ที่กล่าวมานี้อาจปฏิเสธไม่ได้ที่จะกล่าวโทษถึงการแผ่ขยายอิทธิพลของทุนข้ามชาติและบรรษัทข้ามชาติจากทั้งประเทศจีนและประเทศไทยที่ส่งผลให้พื้นที่ป่าต้นน้ำสายได้เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านพื้นที่จากป่าต้นน้ำมาสู่ไร่ข้าวโพดและสวนยางพารา  รวมทั้ง การสัมปทานขุดเปิดพื้นที่หน้าดินเพื่อให้มีการทำอุตสาหกรรมเหมืองแร่ เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์จากที่ดินเหนือพื้นที่ผืนป่าต้นน้ำในเขตประเทศเพื่อนบ้านอันเป็นอาณาบริเวณที่อยู่นอกเหนือการกำกับควบคุมด้านกฎหมายป่าไม้และสิ่งแวดล้อมจากรัฐบาลไทย นี่จึงเป็นสาเหตุต้นทางที่สำคัญอันส่งผลให้ปริมาณน้ำที่สะสมในดินตามพื้นที่ที่ควรจะเป็นป่าต้นน้ำที่มีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นไร่ข้าวโพดและสวนยางพาราได้ทะลักล้นจากล้ำห้วยสาขาต่าง ๆ ของลำน้ำแม่สายในช่วงฤดูฝนซึ่งมีผลทำให้ดินตามภูเขาค่อย ๆ สะสมน้ำมาเรื่อย เมียน ๆ จนส่งผลให้ระดับน้ำในแม่น้ำสูงขึ้นและไหลล้นตลิ่งเข้าท่วมหลายพื้นที่ตัวเมืองแม่สายอันเป็นพื้นที่เศรษฐกิจสำคัญของจังหวัดเชียงรายโดย  มีรายงานว่าน้ำที่ไหลลงมาตามลำน้ำสายมีทั้งเศษไม้...

เรื่อง: นวลคำ ขะยอมแดง สุภาพชนคนเมือง ความนำ “น้ำไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ”  ข้อความนี้สะท้อนกฎธรรมชาติว่าด้วยการไหลของน้ำที่เป็นไปตามแรงโน้มถ่วงของโลก ขณะเดียวกัน การไหลของน้ำตามแหล่งธรรมชาติอย่างลำธาร คลองหรือแม่น้ำก็เป็นอีกรูปแบบ ทิศทางและลักษณะของการไหลไปยังพื้นที่ต่าง ๆ อย่างมีความแตกต่างกัน  เงื่อนไขที่มีส่วนในการกำหนดการไหลของน้ำจึงขึ้นอยู่กับปัจจัยด้านภูมิประเทศของพื้นที่หรือถิ่นที่ต่าง ๆ อย่างเช่น สันปันน้ำ ความลาดเอียงของพื้นที่ ลักษณะหรือชนิดของดินในพื้นที่หรืออาณาบริเวณซึ่งได้รับอิทธิพลจากลักษณะการไหลของสายน้ำในแต่ละแห่งเรียกว่า “ลุ่มน้ำ” โดยชื่อของลุ่มน้ำต่าง ๆ จึงมักถูกกำหนดขึ้นตามแม่น้ำสายหลักในพื้นที่หรืออาณาบริเวณนั้น ๆ  ทั้งนี้ ทิศทางการไหลยังมีผลต่อการกำหนดความสัมพันธ์ทางสังคมของผู้คนหลากหลายรูปแบบทั้งด้านการตั้งถิ่นฐานอย่างที่อยู่อาศัย การดำรงชีพด้วยวิถีเกษตรกรรมการเพาะปลูก ตลอดจนการใช้สายน้ำเป็นเส้นทางสำหรับการคมนาคมเพื่อการติดต่อผู้คนในชุมชนอื่น ๆ...

เรื่อง: ปวีณา หมู่อุบล ไม่นานมานี้ผู้เขียนได้อ่านบทความ 2 - 3 ชิ้นที่เป็นการถกเถียงกันในเรื่องเกี่ยวกับอาหารล้านนา ทำนองว่าอาหารล้านนา “แมส” หรือไม่ และพบว่ามีประเด็นหนึ่งที่สนใจคือ มีผู้กล่าวว่าหากคิดกันเล่นๆ ก็สามารถรวมเอาหมาล่าเข้าเป็นอาหารล้านนาได้ เพราะก่อนที่หมาล่าจะได้รับความนิยมแพร่หลายอย่างทุกวันนี้ ก็คนเหนือเรานี่แหละที่เป็นผู้ริเริ่มการบริโภคหมาล่า โดยเฉพาะในเชียงใหม่และเชียงรายที่เริ่มกินหมาล่ามาตั้งแต่เมื่อราวปี พ.ศ. 2558 ด้วยประทับใจในรสชาติและความนิยมในการบริโภคหมาล่า ผู้เขียนจึงไปสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับที่มาที่ไปของหมาล่าและพบว่าอันที่จริงแล้วหมาล่าไม่ใช่ชื่ออาหาร แต่คือชื่อเรียกอาการเผ็ดร้อนและอาการชาตรงปลายลิ้นที่ได้จากการกินเครื่องเทศชื่อ ฮวาเจียว (花椒, huā jiāo)...

เรื่อง: ธเนศวร์  เจริญเมือง จรัล มโนเพ็ชร ศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในล้านนาในรอบเกือบ 1 ศตวรรษที่ผ่านมา จากไปเมื่อวันที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2544  หรือ 23 ปีที่แล้วจากปีนี้ พ.ศ. 2567 กว่า 2 ทศวรรษเศษที่ผ่านมาผู้คนในล้านนาโดยเฉพาะในจังหวัด เชียงใหม่-ลำพูน-เชียงราย จัดงานรำลึกถึงเขาทุก ๆ ปี...