ประวัติศาสตร์

“จงสู้จนสุดใจขาดดิ้น เพื่อมหาวิทยาลัยแห่งลานนาไทย” ถ้อยคำที่แสดงถึงปรารถนาอันแรงกล้าของประชาชนชาวจังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดใกล้เคียงที่ปรากฏในหนังสือพิมพ์คนเมือง หนึ่งในแรงผลักดันสำคัญที่ทำให้เกิดการก่อตั้ง ‘มหาวิทยาลัยเชียงใหม่’ หรือ ‘มช.’ มหาวิทยาลัยภูมิภาคแห่งแรกของประเทศไทยในพ.ศ. 2507 มาถึงวันนี้ก็มีอายุครบ 60 ปีเต็ม ย่างก้าวเข้าสู่ทศวรรษใหม่ ล้วนมากไปด้วยความทรงจำรายทางมากมาย หากลองทบทวนเรื่องราวตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มหาวิทยาลัยเชียงใหม่เต็มไปด้วยเรื่องราวหลากมุมที่น่าบันทึกและติดตาม แม้จะเป็นเพียงเศษเสี้ยวเล็ก ๆ ที่บันทึกเพียงวาระนี้ได้ไม่หมด แต่ก็ยังเฝ้ารอให้ผู้คนมากหน้าหลายตาที่มีความทรงจำร่วมกับที่นี่มาร่วมต่อเติม ระลอกคลื่นทั้งสาม ความปรารถนา ความสำเร็จ ย้อนกลับไปเมื่อพ.ศ. 2484 สมัยที่จอมพล ป....

ในระหว่างวันที่ 17-25 มกราคมที่จะถึงนี้ จะมีการจัดงานฤดูหนาวและงานกิ่งกาชาดประจำปีของทางอำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง ที่บริเวณลานอนุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช และใช้ชื่องานว่า งานน้อมรำลึกสมเด็จพระนเรศวรมหาราช นครลำปาง การตั้งชื่องานและการเลือกสถานที่จัดงานฤดูหนาวเช่นนี้ เมื่อมองจากภายนอกแล้วราวกับว่า “พระนเรศวร” เป็นวีรบุรุษคนสำคัญที่มีความผูกพันกับประวัติศาสตร์ของอำเภอเกาะคาเป็นอย่างยิ่งจนมีการจัดงานเพื่อ “น้อมรำลึก” ถึงเป็นประจำทุกปี แต่แท้จริงแล้ว เรื่องราวความสัมพันธ์ระหว่างพระนเรศวรและเกาะคานั้น เป็นเพียง “ประวัติศาสตร์ที่เพิ่งสร้าง” ซึ่งไม่เคยปรากฏในเอกสารและความทรงจำของคนลำปางมาก่อน รวมทั้งถาวรวัตถุและกิจกรรมต่าง ๆ อันเนื่องด้วยเรื่องราวนี้ ก็ล้วนแล้วแต่เป็น “ประเพณีและวัฒนธรรมที่เพิ่งสร้าง”...

ปีนี้ 2567 ความสัมพันธ์ระหว่างสยามกับล้านนามาถึงวาระครบรอบ 125 ปีที่น่าสนใจยิ่งนัก ล้านนาตกเป็นประเทศราชของสยามตั้งแต่ปี พ.ศ. 2317 ในยุคของพระเจ้าตากสิน และต่อมาถึงยุครัตนโกสินทร์ ผู้ปกครองของล้านนาคือราชวงศ์กาวิละ ได้รับการสถาปนาโดยสยาม ที่ผ่านมา เราไม่ได้เห็นเอกสารที่ศึกษาความพยายามของผู้นำล้านนาที่ใส่ใจในปัญหาสถานะประเทศราชของตน ไม่มีใครคิดถึงประเด็นนั้น หรือเพราะว่าไม่มีหลักฐานใด ๆ ปรากฏ นั่นจึงเป็นคำถามที่ต้องค้นคว้าต่อไป สำหรับสยาม-รัฐชายทะเลนั้น การเคลื่อนไหวทั้งภายในและรอบ ๆ นั้นช่างคึกคักต่อเนื่องน่าเร้าใจยิ่งนัก สยามในยุคต้นรัตนโกสินทร์ย่อมรับรู้ว่าภัยการรุกรานของชาวตะวันตกเริ่มแล้วตั้งแต่ ค.ศ. 1786...

เรื่อง: นวลคำ ขะยอมแดง สุภาพชนคนเมือง แม่น้ำคือชีวิตและมิใช่เป็นเพียงรางน้ำหรือท่อส่งน้ำแต่อย่างใด ทว่าความเห็นแก่ตัวของมนุษย์ส่วนหนึ่งได้มีการตักตวงใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างแม่น้ำเกิดมีขึ้นผ่านรูปแบบของเขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้า การระเบิดแก่งหินอันเป็นถิ่นพำนักอาศัย การวางไข่หรืออนุบาลของสัตว์น้ำเพื่อการเดินเรือคมนาคมขนส่งสินค้า สิ่งที่กล่าวมานี้ เกิดขึ้นและมีการดำเนินไปอย่างไม่ใยดีธรรมชาติและผู้คนซึ่งการตระหนักรู้ต่อความสำคัญที่มีต่อปัญหาความเสื่อมโทรมของ ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมและวิถีวัฒนธรรมของผู้คนที่สัมพันธ์อยู่กับลุ่มน้ำของนั้น คือที่มาของขบวนเรือคายัก เรือหางยาวและเรือโดยสารที่ค่อยๆลอยไหลล่องตามลำน้ำของจากบริเวณบ้านห้วยเม็งมาจนถึงบริเวณโฮงเฮียนแม่น้ำของในช่วงโมงยามเช้าราวช่วงสายๆ ของวันหยุดรัฐธรรมนูญเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม 2566 ที่ผ่านมา ผู้คนและเครือข่ายภาคประชาชนทั้งที่อยู่ในขบวนเรือและเป็นผู้ร่วมสังเกตการณ์อยู่ริมฝั่งตลิ่ง ต่างก็ล้วนมีพันธกิจทางใจในการร่วมรณรงค์เพื่อปกป้องแม่น้ำของในฐานะสายธารและน่านน้ำขนาดใหญ่ ที่เลาะริน หลั่งไหลและหล่อเลี้ยงชีวิตของผู้คน ตลอดจนสิ่งมีชีวิตนานาสายพันธุ์ที่มีอยู่ทั่วทั้งลำน้ำ ผู้คนเหล่านี้ มีการรวมตัวขึ้นมาเป็นเครือข่ายอันมีที่มาจากหลากหลายอาชีพที่เป็นทั้งหมอ...

เรื่อง: พริษฐ์ ชิวารักษ์ อันที่จริงแล้ว เรื่องนี้เป็นเรื่องที่พูดกันในวงวิชาการมาประมาณ 150 รอบแล้ว ถูกหยิบยกมาเป็นประเด็นรณรงค์ทางสังคมก็หลายครั้ง แต่ในเมื่อยังไม่เป็นที่เห็นต้องกันทั้งหมดในสังคมวงกว้าง ก็คงต้องหยิบยกมาพูดเป็นรอบที่ 151 152 153... ต่อไป ทุกคนที่พอทราบประวัติศาสตร์ล้านนามาบ้างจะทราบดีว่าเมืองเชียงรายและเมืองเชียงใหม่นั้นถูกสถาปนาขึ้นโดยกษัตริย์ล้านนาองค์หนึ่งชื่อ “พญามังราย” ซึ่งกษัตริย์ผู้นี้ก็มักจะได้รับการยอมรับว่าเป็นปฐมกษัตริย์แห่งล้านนา ซึ่งไม่ได้หมายความว่าเป็นกษัตริย์องค์แรกในแผ่นดินล้านนา เพราะพญามังรายนั้นก็สืบสายวงศ์กษัตริย์ผู้ครองเมืองเชียงลาวและเมืองเงินยางมาตั้งแต่ “ลวจังกราช” หรือลาวจง แต่บรรดากษัตริย์ก่อนพญามังรายนั้นเป็นเพียงกษัตริย์รายย่อยที่ครองแว่นแคว้นเล็ก ๆ พญามังรายเป็นกษัตริย์องค์แรกที่สถาปนาความเป็นอาณาจักรขนาดใหญ่ในล้านนาจนกลายเป็นภาพจำของผู้คนมาจนปัจจุบัน ทำนองเดียวกับที่สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1...