กองบรรณาธิการ

สถานะของหัวเมืองฝ่ายเหนือช่วงปลายสมัยอยุธยา นิธิ เอียวศรีวงศ์ ได้อธิบายถึงลักษณะของรัฐอยุธยาในช่วงปลายและอำนาจของหัวเมืองฝ่ายเหนือไว้ว่า ในหัวเมืองฝ่ายเหนือ อยุธยาและกำแพงเพชรเป็นเมืองหลวงคู่กับพิษณุโลกเพราะอยุธยาได้แยกสุโขทัยออกเป็นเสี่ยง ๆ เจ้าเมืองทั้งสองมียศเป็นพระยาเท่ากันตามทำเนียบ ร่องรอยศักดิ์ศรีเมืองกำแพงเพชรตามที่เหลือให้เห็นในทำเนียบศักดินาทหารหัวเมืองได้เป็นตัวบ่งบอกว่าครั้งหนึ่งกำแพงเพชรเลยจัดอยู่ในฐานะทัดเทียมกับเมืองพิษณุโลก และแม้แต่ปลายสมัยอยุธยาเมืองกำแพงเพชรก็ยังมีศักดิ์ศรีสูงในสายตาของราชการอยุธยา ช่วงสงครามและการเสียกรุงฯ บทบาทของเจ้าพระยาพิษณุโลกช่วงปลายสมัยหรือช่วงเสียกรุงฯ ที่ขณะนั้นเป็นการเมืองแบบชุมนุมอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ ซึ่งเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง โรจนกุล) มีบทบาททางการเมืองในแถบหัวเมืองฝ่ายเหนือเป็นอย่างมาก เห็นได้จากการที่พระเจ้ากรุงธนบุรีตัดสินพระทัยปราบชุมนุมของเจ้าพระยาพิษณุโลกก่อนชุมนุมอื่น แม้สามารถกุมกลไกการปกครองท้องถิ่นของราชการอาณาจักรอยุธยาไว้ได้ เพราะดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองเอกที่มีศักดิ์มากกว่าหัวเมืองเหนือทุกเมืองแต่กลไกท้องถิ่นของอยุธยานั้นมีขีดจำกัด จุดมุ่งหมายของการจัดการปกครองส่วนภูมิภาคของอยุธยาคือ การวางมาตรการที่จะจำกัดอำนาจของเจ้าเมืองไว้ให้อยู่เฉพาะในเขตเมืองของตนเองความแตกต่างระหว่างหัวเมืองเอกและหัวเมืองโทแทบจะไม่เหลือให้เห็นมากนัก ยกเว้นแต่เกียรติยศที่ว่างเปล่าไร้ความหมาย สถานะนั้นไม่มีความหมายนอกเขตเมืองพิษณุโลก ในขณะที่เจ้าพระยาพิษณุโลกต้องการจะมีอำนาจเหนือหัวเมืองเหนือทั้งหมด...

3 ธันวาคม 2566 สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับ สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.), มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ศูนย์วิชาการเพื่อขับเคลื่อนการป้องกันและแก้ไขปัญหามลพิษอากาศ (ศวอ.) และมูลนิธิเพื่อลมหายใจเชียงใหม่ จัดการประชุมระดับชาติ เรื่อง มลพิษทางอากาศ PM2.5 ครั้งที่ 1 (Thailand National PM2.5 Forum) หัวข้อ...

เรื่อง: ปองภพ ดั่นสมานฉันท์ชัย หากผมขอให้ผู้อ่านคิดถึงจังหวัดกำแพงเพชร หลายคนคงนึกถึงความเป็นเมืองโบราณ สถานที่ทางประวัติศาสตร์ หรือบางคนอาจนึกถึงเฉาก๊วยชากังราว เราจะเห็นว่าสิ่งที่หลายท่านคิดถึงจังหวัดกำแพงเพชรเป็นอดีตไปแล้วกว่า 2 ใน 3 สิ่ง เมื่อคนคิดถึงจังหวัดกำแพงเพชร ผู้เขียนเลยอยากตั้งคำถามว่า แล้วอนาคตเล่า หายไปไหนจากสำนึกของเราเมื่อนึกถึงจังหวัดกำแพงเพชร เพราะแน่นอนเฉาก๊วยชากังราวคงมิใช่ ด้วยเหตุนี้ ผมเลยอยากชวนผู้อ่านไปสำรวจความเป็นไปได้ในอนาคตของจังหวัดกำแพงเพชร ผ่านการสำรวจศักยภาพทางเศรษฐกิจของจังหวัดกำแพงเพชร เพื่อเราจะได้ลองมาหาคำตอบกันว่าจังหวัดกำแพงเพชรเป็นจังหวัดที่มีอนาคตหรือไม่ จังหวัดแห่งการเกษตร? นอกจากภาพเมืองโบราณของจังหวัดกำแพงเพชรแล้ว อีกภาพหนึ่งของจังหวัดกำแพงเพชรคือการเป็นเมืองเกษตร เพราะด้วยมีพื้นที่ทำการเกษตรกว่า 3.6 ล้านไร่ หรือกว่าร้อยละ...

ความสวยงามของพระพุทธรูปที่ขึ้นชื่อว่างดงามที่สุดในประเทศไทยคือพระพุทธชินราช ตั้งอยู่ ณ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัด พิษณุโลก การนำเสนอภาพของพระพุทธชินราชในช่วงเวลาต่างๆ มิได้นำเสนอภาพของความงดงามเพียงอย่างเดียวเท่านั้น แต่ภาพการอธิบายเกี่ยวกับพระพุทธรูปองค์นี้มีความหมายที่เปลี่ยนแปลงไปอยู่ตลอดเวลา ความหมายของพระพุทธชินราชช่วงแรกปรากฏในพงศาวดารเหนือ สันนิษฐานว่าเขียนในรัชกาลที่ 1 ซึ่งเป็นการเขียนในแบบจารีต กล่าวคือเล่าเรื่องภายใต้พระบารมีของกษัตริย์คือพระยาจักรพรรดิราชเป็นผู้สร้างพระองค์นี้ ความเปลี่ยนแปลงในช่วงเวลาต่อมาคือคำอธิบายพระพุทธชินราชภายใต้รัฐแบบใหม่ กล่าวคือการอธิบายภายใต้แนวคิดจักรวาลวิทยาแบบไตรภูมิใช้ไม่ได้อีกแล้ว แต่ต้องอธิบายภายใต้ขอบเขตอำนาจรัฐของสยามที่มีพรมแดนแผนที่ชัดเจน ฉะนั้น การอธิบายทำนองนี้ต้องมีความรู้ทางประวัติศาสตร์ที่เป็นจริง (เป็นเหตุเป็นผลทางวิทยาศาสตร์) มารองรับการเล่าเรื่อง ภายใต้รัฐแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ได้เล่าเรื่องทางประวัติศาสตร์ที่อธิบายหัวเมืองต่างๆให้เข้ากับสยาม โดยอ้างความสัมพันธ์สืบเนื่องกับพระยาจักรพรรดิราช (ที่เชื่อว่าเป็นเป็นผู้สร้างพระพุทธชินราช) ว่าราชวงศ์จักรกรีสืบเชื้อสายมาจากพระองค์ ความคิดเรื่องอาณานิคมภายในได้แสดงถึงรวมพื้นที่อื่นๆ ที่กระจัดการะจายโดยรอบให้เข้ามาเป็นพวกเดียวกับสยาม...

เรื่อง : รัชชา สถิตทรงธรรม “ทำไมเราต้องสื่อสาร แล้วถ้าเราไม่สื่อสาร คนข้างนอกจะรู้เรื่องราวและการมีอยู่ของเราได้อย่างไร” หนึ่งในประโยคจับใจที่ ประสิทธิ์ ศิริ ชาวปกาเกอะญอ บ้านห้วยหินลาดใน อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย ได้กล่าวแสดงความรู้สึกต่อผู้ชมที่มาร่วมเปิดงานนิทรรศการภาพถ่าย “คนกับป่า” เมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน 2566 ที่ผ่านมา ณ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร (BACC) ที่รวบรวมผลงานภาพถ่ายจากเหล่าช่างภาพหลังจากได้ไปเรียนรู้วิถีและวัฒนธรรมร่วมกับพี่น้องปกาเกอะญอบ้านห้วยหินลาดในมาจัดแสดง ณ...