“สวัสดีคนดูทุกท่าน” คำทำนองนี้ถือเป็นคำพูดยอดฮิตของสตรีมเมอร์หลายคนที่พูดเป็นคำแรกเพื่อ ทักทายผู้ชมหลังเริ่มการสตรีม ประเทศไทยมีสตรีมเมอร์หลายท่านที่มีชื่อเสียงและมีเทคนิคการสตรีมที่ไม่ เหมือนกัน แล้วรู้หรือไม่ ประเทศไทยมีสตรีมเมอร์มากขนาดไหน? ทั้งที่มีชื่อเสียงจนโด่งดังและยังไม่มีชื่อเสียง มากนัก บอกได้เลยว่ามากถึงขั้นตั้งเป็นชุมชนออนไลน์ขนาดใหญ่ได้หลายชุมชนแต่จะมีเพียงกี่คนที่สามารถ สร้างรายได้จากการเป็นสตรีมเมอร์โดยผมเองได้ทดลองทำการสตรีมมาเป็นเวลา 2 เดือน บอกได้เลยครับว่า ยากจริง ๆ ทั้งยังต้องรับความเสี่ยงจากความไม่แน่นอนด้านรายได้ความทุ่มเทด้านระยะเวลา และการเกาะ กระแสโซเชียลเพื่อไม่ให้ตนเองหลุดออกจากเทรนนั้น ๆ พอเริ่มการสตรีมก็ได้รู้จักคนดูและสตรีมเมอร์คนอื่น ๆ ทำให้ทราบว่าการเข้าสู้วงการสตรีมเมอร์หลายคนมีทั้งความสนใจส่วนตัวและการได้รับคำแนะนำจากผู้อื่น หนึ่ง ในปัจจัยเริ่มต้นนั้นคงหนีไม่พ้นความชอบในการเล่นเกมสังเกตุได้จากปี2021 ที่ผ่านมาค่าเฉลี่ยการอยู่บนโลก ออนไลน์ของประเทศไทยแซงหน้าค่าเฉลี่ยของทั่วโลกอย่างมากในทุกด้าน โดยเฉพาะประเด็นเรื่องที่ประเทศ ไทยเป็นอันดับหนึ่งของโลกในด้านการเล่นเกม และเป็นอันดับสองเรื่องความนานในการเล่นเกม console ของ โลก ณ จุดนี้ทำให้คิดได้ว่าคนไทยต้องชอบเล่นเกมมากเป็นแน่อีกปัจจัยคือความง่ายของการเริ่มต้นเป็นสตรีม เมอร์ด้วยเทคโนโลยีและการพัฒนาของแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งต่าง ๆ เพื่อรองรับผู้ใช้บริการทำให้มีเพียงมือถือ กับอินเตอร์เน็ตก็สามารถการสตรีมเกมได้แพลตฟอร์มที่ให้บริการมีทั้ง Twitch TV , Facebook gaming , Youtube , Tiktok และอื่น ๆ อีกมากมาย อาชีพสตรีมเมอร์นับเป็นหนึ่งในอาชีพที่เป็นกระแสยอดนิยม เนื่องจากเป็นอาชีพที่ลงทุนทำเองได้ง่าย เลือกเวลาทำงานได้เอง เป็นอาชีพอิสระและเป็นเจ้านายตนเอง
การตีตลาดของแพลตฟอร์ม
กระแสการเป็นนักสตรีมเมอร์ในไทยมีมาอย่างต่อเนื่อง โดยเริ่มตั้งแต่การมาตีตลาดในเมืองไทยอย่าง Twitch TV เป็นแพลตฟอร์มแรกที่เข้ามาและพยายามทำสัญญากับนักแคสเกมหลายคนไปสตรีมบน Twitch TV แต่เนื่องจากคนไทยยังมีประการณ์การชมสตรีมไม่มากทางแพลตฟอร์มจึงมอบรายได้กับสตรีมเมอร์ใน รูปแบบเงินเดือนตามสัญญาที่ตกลงกัน เมื่อผู้คนเริ่มรู้จักรูปแบบการเล่มเกมแบบใหม่หรือการสตรีมมิ่ง เริ่มรู้ว่า รายได้ของเหล่าสตรีมเมอร์มาจากการสนับสนุบจากเหล่าผู้ชม ผู้ชมจึงคอยสนับสนุนสตรีมเมอร์เหล่านั้น จากนั้นทางแพลตฟอร์มจึงลดการทำสัญญากับเหล่าสตรีมเมอร์ทำให้สตรีมเมอร์หลายคน เริ่มตระหนักรู้ถึง ความไม่แน่นอนของรายได้จึงต้องพึ่งยอดสนับสนุนจากผู้ชมและช่องทางอื่น ๆ ต่อมามีแพลตฟอร์มอีกรายที่ เข้ามาตีตลาดอีกคือ Facebook Gaming ซึ่งได้ใช้วิธีเดียวกันกับ Twitch TV ในการตีตลาดการหาสตรีมเมอร์ ของแพลตฟอร์มนี้ก็คือการพยายามดึงสตรีมเมอร์จาก Twitch TV โดยการทำสัญญาด้วยเงินที่สูงกว่าและมี ระบบสมาชิกเพื่อเพิ่มชอบการกระตุ้นผู้ชมสนับสนุนสตรีมเมอร์แต่เมื่อแพลตฟอร์มอย่าง Facebook Gaming มีคนรู้จักมากยิ่งขึ้นทางแพลตฟอร์มจึงไม่ทำการต่อสัญญากับสตรีมเมอร์เหล่านั้น ส่งผลอย่างมากต่อรายได้ของ สตรีมเมอร์ไม่เพียงแต่ความแน่นอนของรายได้ยังรวมกับรายได้ที่ได้รับลดลงอย่างมาก
เริ่มต้นเส้นทางสตรีมเมอร์
สตรีมเมอร์ถือเป็นอาชีพหนึ่งที่กำลังเป็นที่นิยมในปัจจุบัน เป็นการสตรีมถ่ายทอดสดการเล่นเกมของ ตนเองให้กับผู้ชมในโลกออนไลน์ได้รับชม หรือการ Live ผ่านแพลตฟอร์มต่าง ๆ สตรีมเมอร์แต่ละคนจะใช้ เทคนิคการสตรีมที่แตกต่างกันเพื่อสร้างตัวต้นให้เป็นที่โดดเด่นและน่าจดจำ ซึ่งรายได้ของสตรีมเมอร์จะได้ หลายรูปแบบผ่านการสนับสนุนของผู้ชม ทั้งการโดเนท การสมัครเป็นสมาชิก การบริโภคสินค้าที่เกี่ยวข้องกับ สตรีมเมอร์และการกดติดตาม การสตรีมเริ่มต้นจากการเลือกแพลตฟอร์มที่ต้องการสตรีมก่อนซึ่งแต่ละ แพลตฟอร์มจะมีเงื่อนไขในการใช้งานแตกต่างกัน เช่น บางแพลตฟอร์มเพียงแค่กรอกข้อมูลส่วนตัวเพื่อสมัคร ในขณะที่บางแพลตฟอร์มจะต้องมีเงื่อนไขเรื่องจำนวนผู้ติดตามขั้นต่ำ เป็นต้น นอกจากแพลตฟอร์มแล้วก็ต้อง เลือกเกมซึ่งสตรีมเมอร์1 คนจะสตรีมกี่เกมก็ได้เมื่อเลือกแพลตฟอร์มและเกมเรียบร้อยอุปกรณ์ขั้นต่ำในการ สตรีมก็มีเพียงโทรศัพท์มือถือกับอินเตอร์เน็ต ในแวดวงของสตรีมเมอร์จะมีทั้งนักแข่งอีสปอร์ตที่ผันตัวมาเป็น สตรีมเมอร์เหล่าอินฟลูเอ็นเซอร์สายอื่นที่หันมาสตรีมเกมและสตรีมเมอร์ที่โด่งดังก่อนหน้า การสตรีมครั้งแรก ของผมเหมือนกับหลายคนที่ได้สอบถามไปคือแทบไม่มีผู้ดูหรือถ้ามีก็ไม่เกิน 10 คน เป็นแบบนี้อยู่ประมาณ 2-7 วัน มากที่สุดคือ 7 วัน ซึ่งเจ้าตัวได้กล่าวว่าจะไม่สตรีมต่อแล้ว จากที่สอบถามมามีเพียงแค่คนเดียวที่สตรีมครั้ง แรกทีผู้ชมหลักพันคนดูสิ่งที่หลายคนทำเพื่อก้าวไปสู่สตรีมเมอร์มืออาชีพนอกเหนือการทำให้ตนเองเป็นที่น่า จดจำแล้วคือการสตรีมด้วยระยะเวลาที่ยาวนาน เสมือนการเปิดโอกาสในผู้คมบนโลกออนไลน์ได้เห็นยิ่งนาน เท่าไหร่ก็ยิ่งทำให้ผู้คนบนโลกออนไลน์พบเจอสตรีมเมอร์มากเท่านั้น ซึ่งการสตรีมไม่จำเป็นต้องสตรีมครั้งเดียว ต่อวันสามารถแบ่งเป็นช่วงของการสตรีมได้
โอกาสอาชีพสตรีมเมอร์
อาชีพสตรีมเมอร์ถือเป็นอาชีพหนึ่งที่เข้าถึงง่ายแม้ว่าสตรีมเมอร์มืออาชีพหรือผู้ที่ทำสตรีมเป็นอาชีพ หลักจะมีน้อยเมื่อเทียบกับสตรีมเมอร์ทั้งหมด แต่ก็ใช่ว่าทุกคนที่สตรีมจะมีความมุ่งหวังการเป็นสตรีมเมอร์มือ อาชีพ เนื่องจากอาชีพสตรีมเมอร์ในปัจจุบันมีลักษณะการทำงานแบบ “ผู้ประกอบการ” หรือการเป็นนาย ตนเองต่างจากรูปแบบงานประจำ แสดงว่าขั้นตอนของการเข้าไปเป็นสตรีมเมอร์ไม่จำเป็นต้องผ่านการคัดกรอง ใด ๆ ในประเทศไทยกล่าวได้ว่าสตรีมเมอร์มีความหลากหลายมาก ๆ มีทั้งสตรีมเมอร์ชาย สตรีมเมอร์หญิง สต รีมเมอร์กลุ่มความหลากหลายทางเพศ สตรีมเมอร์วัยสูงอายุสตรีมเมอร์วัยเรียน สตรีมเมอร์วัยเด็กประถม สต รีมเมอร์ผู้พิการและอื่น ๆ จากการเข้าไปคลุกคลีและสอบถามสตรีมเมอร์หลายท่านพบว่าส่วนใหญ่แล้วจะไม่ได้ ทำอาชีพสตรีมเมอร์เพียงอาชีพเดียว ทั้งนี้เมื่อสอบถามเหล่าสตรีมเมอร์ถึงความหมายของคำว่า “อาชีพ ” คือ อะไร คำตอบที่ได้คือ “อาชีพคืองานที่สร้างเงินเพื่อสารมารถเลี้ยงดูตัวเองและครอบครัวได้”
“อาชีพเป็นสิ่งที่เราทำแล้วจะได้เงินไม่ว่าจะมากหรือจะน้อย แต่ถ้ามันเปลี่ยนมาเป็นเงินแล้วเราใช้เงิน ได้ก็ถือว่าเป็นอาชีพ แม้ว่าอาชีพนั้นเราอาจจะไม่มีความสุขกับมันมาก แต่ถ้าทำแล้วสนุกและมีความสุขก็จะดี”
โดยรวมการกล่าวถึงความหมายของอาชีพจะออกมาในทิศทางเดียวกันกับข้างต้นคือการทำกิจกรรมบางอย่าง ที่ได้รับสิ่งตอบแทนเป็นเงินตราโดยใช้ความรู้ความสามารถนั้นเอง ซึ่งถือว่าสตรีมเมอร์เป็นอาชีพหนึ่งได้อย่างไม่ ต้องสงสัยในการสัมภาษณ์ได้มีโอกาสสัมภาษณ์สตรีมเมอร์มืออาชีพท่านหนึ่งคือ “ คุณกอล์ฟ ” หรือนาย ภราดร รุ่งเรือง กับสตรีมเมอร์อาชีพรองคือ “ คุณอุ้ม ” ช่อง numberone_aum1
ในกรณีของคุณกอล์ฟเคยประสบอุบัติเหตุไฟฟ้าช็อตในช่วงวัย 13 ปีทำให้ต้องสูญเสียอวัยวะแขนและ ขาทั้ง 2 ข้าง ทำให้เกิดข้อจำกัดทางด้านร่างกาย อีกทั้งอุบัติเหตุเกิดขึ้นก่อนวันสอบเลื่อนชั้นเพียงแค่ 1 วัน กอล์ฟจึงไม่ได้ไปสอบเลื่อนชั้นแต่ยังต้องพักรักษาตัวอยู่ที่โรงพยาบาลช่วงแรกของการรักษาตัวกอล์ฟเล่าว่าเป็น ช่วงเวลาที่เศร้าปนกับอาการช็อคด้านจิตใจไม่หายทำให้รู้สึกเศร้าและหดหู่ แต่ด้วยเพื่อนที่มาเยี่ยมเป็นระยะ และครอบครัวกับญาติๆ ที่คอยมาเฝ้าหาเรื่องชวนคุยเป็นพลังด้านบวกให้อยู่เสมอทำให้แม้จะเศร้าแต่ก็รู้สึกว่า ยังไม่สิ้นหวังในการใช้ชีวิตทั้งหมดไปซะทีเดียว หลังจากผ่านการตรวจ การบำบัด การเฝ้าดูไปได้ระยะหนึ่งก็ได้ ย้ายมาพักฟื้นที่บ้านแทน ด้วยระยะเวลาในการพักฟื้นที่นานและไม่ชินร่างกายที่มีข้อจำกัดมากขึ้นทำให้ตัว กอล์ฟรู้สึกเบื่อแม่ของกอล์ฟจึงซื้อไอแพดมาให้แก้เบื่อทำให้กอล์ฟเริ่มหันมาสนใจการเล่นเกม ถึงแม้ว่ากอล์ฟจะ ได้รับค่าชดเชยจากคู่กรณีที่เป็นส่วนในการทำให้เกิดอุบัติเหตุมาจำนวนหนึ่งเป็นประจำทุกเดือน แต่ในทาง กลับกันการดำเนินชีวิตของกอล์ฟก็เปลี่ยนไปมาก เมื่อถามว่าทำไมถึงเลือกเส้นทางการเป็นสตรีมเมอร์
“ ไม่อยากอยู่เฉย ๆ แต่มันไม่มีอะไรที่เราทำได้วัน ๆ เราก็เล่นเกมอย่างเดียว วันนั้นน้าชวนมาสตรีม เกม ผมก็คิดไปคิดมาถ้ามันมีรายได้ก็ต้องทำ”
“ เป็นสตรีมเมอร์ก็ดีครับ เพราะว่าง ๆ ผมก็ชอบเล่นเกมอยู่แล้วเป็นการหาอะไรทำ อีกอย่างผมได้ ถ่ายทอดกำลังใจให้กับคนอื่นด้วย ”
สังเกตุได้ว่าการเป็นผู้พิการแน่นอนว่าจะมีข้อจำกัดการใช้ชีวิตอยู่จำนวนมาก แต่พื้นที่บทบาทการเป็นสตรีม เมอร์เป็นโอกาสหนึ่งให้เขาได้มีตัวตนในโลกออนไลน์ได้มีรายได้ได้สร้างคุณค่าให้กับตนเองและผู้ชม อีกส่วนหนึ่งคือสตรีมเมอร์อาชีพรองยกให้กรณีที่เห็นได้ชุดเจนคือ “ คุณอุ้ม ” โดยเจ้าตัวกล่าวเองว่า การสตรีมคือสิ่งที่เขาชอบและทำเป็นงานแดิเรกหากมองว่าเป็นอาชีพก็เป็นเพียงอาชีพรองเท่านั้นเนื่องจากคุณ อุ้มประกอบอาชีพขายก๋วยเตี๋ยวเป็นอาชีพหลักจะสตรีมเกมเฉพาะตอนที่ตนเองว่าง คุณอุ้มได้ให้สัมภาษณ์ เกี่ยวกับอาชีพขายก๋วยเตี๋ยวกับอาชีพสตรีมเมอร์ไว้ว่า
“ พี่มีความสุขตอนเล่นเกมแล้วมีคนดูมันได้สังคมในเกม เวลาสตรีมพูดคุยกับคนดูเหมือนมีเพื่อนเล่น มันสนุกแถมได้ตังค์ด้วย ”
“ เวลาคุยกันในสตรีมแล้วพอคนดูรู้ว่าพี่ขายก๋วยเตี๋ยวอยู่โรงเรียนเขาก็แซว ๆ เดี๋ยวจะไปกินไรงี้ไม่ก็ เด็กนักเรียนที่มากินรู้ว่าพี่สตรีมเกมก็มาก็มาคุยเรื่องเกมกับพี่มาเล่นกันบ้าง ส่วนลูกค้าที่ติดตามเราแล้วมากินพี่ คิดว่ายังไม่มีนะหรือไม่ก็ไม่รู้”
จากบทสัมภาษณ์การสตรีมของคุณอุ้มแสดงให้เห็นว่าไม่ได้เน้นเรื่องรายได้เป็นหลัก เน้นความชอบตนเองเป็น หลักและไม่ได้กำหนดเวลาการสตรีมที่ชัดเจน ไม่ได้กังวลเรื่องจำนวนผู้ติดตามและผู้สนับสนุนหรือโดเนทเพราะ ไม่ว่ายอดสนับสนุนจะมากหรือน้อยก็ไม่ได้กระทบมากนักเนื่องด้วยรายได้หลักของคุณอุ้มมาจากการขาย ก๋วยเตี๋ยว
โรงงานผลิตภายใต้หน้าจอผ่านการเล่นเกม
ท้ายนี้อยากให้เห็นภาพจากประโยคที่ว่า “ โรงงานผลิตภายใต้หน้าจอผ่านการเล่นเกม ” เนื่องจาก อยากนำเสนอให้เห็นว่าสตรีมเมอร์เปรียบเสมือน ดารา อินฟลูเอ็นเซอร์นักร้อง ศิลปินต่าง ๆ ที่คอยสร้าง ความคิดสร้างสรรค์สร้างมูลค่าจากความรู้สึก การรับรู้ภาพลักษณ์ความเฉพาะเจาะจงกับผู้ผลิตซึ่งเป็นอวัตถุ สตรีมเมอร์จึงเป็นแรงงานประเภทหนึ่งที่เป็นแรงงานอวัตถุอาชีพสตรีมเมอร์เป็นที่นิยมในแง่ของอาชีพอิสระ เนื่่องจากสามารถเลือกวิถีอาชีพได้ตามที่ตนเองสนใจ ไม่มีการจำกัดเวลาการทำงาน และสามารถสร้างรายได้ ให้กับตนเองและครอบครัว ในทางกลับกันอาชีพสตรีมเมอร์ก็มีความแนบเนียนในการขูดรีดเมื่อพื้นที่การ ทำงานไม่ได้กระจุกอยู่แค่ที่สถานที่ทำงานอีกต่อไปแต่ขยายไปคลอบคลุมการใช้ชีวิตของผู้คน อย่างที่เราทราบ กันดีว่าอาชีพสตรีมเมอร์มีรายได้หลายช่องทางจากยอดโดเนทของผู้ติดตาม รายได้จากสมาชิกแฟนคลับพิเศษ เป็นรูปแบบของสตรีมจะมอบความเป็นพิเศษให้กับแฟนคลับที่เสียค่าสมัครสมาชิกพิเศษแบบรายเดือนยิ่งสมัคร ต่อเนื่องยาวนานขนาดไหนยิ่งแสดงให้เห็นว่าเป็นแฟนพันธุ์แท้มากเท่านั้น รายได้จากการรับงานหรือ สปอนเซอร์มาในรูปแบบการว่าจ้างแบบชั่วคราว แต่จะมีสักกี่คนที่สามารถสร้างรายได้แบบที่กล่าวมาข้างต้น อาชีพสตรีมเมอร์เกิดความไม่มั่งคงในการทำงานและรายได้ส่งผลให้พวกเขาจำเป็นต้องทำงานหลายงานในแต่ ละวัน หรือจำเป็นต้องหางานใหม่ๆ อยู่ตลอดเวลา การพยายามนำชนชั้นแรงงานออกจากพื้นที่ของการทำงาน หรือโรงงานเพื่อให้อยู่ในฐานะของผู้ประกอบการหรือเป็นนายตนเอง ลดบทบาทการดูแลด้านสวัสดิการ การ จ้างงานแบบยืดหยุ่นและการขูดรีดตนเอง สังเกตุได้จากเหล่าสตรีมเมอร์ต่างทุ่มเทแรงและเทคนิคต่าง ๆ ลงไป ในการสตรีม ทั้งเรื่องการเพิ่มระยะเวลาการสตรีมแต่ละครั้งให้นานขึ้น ความสม่ำเสมอในการสตรีม การทำให้ ต้นเองเป็นที่น่าสนใจและน่าติดตาม เช่น การทำคลิปแยกเสริมออกมา การแต่งคอสเพย์ขณะสตรีม การใช้ เครื่องมือเสียงเพื่อเพิ่มอรรถรสในการชม เป็นต้น มาถึงจุดนี้ทำให้เกิดคำถามว่าอาชีพสตรีมเมอร์จะเป็นอย่างไร ต่อไป? จะดีหรือไม่หากรัฐบาลให้การสนับสนุนหรือมีสิทธิแรงงานของไลฟ์สตรีมเมอร์ในประเทศไทย?
อ้างอิง
- https://socanth.tu.ac.th/wp-content/uploads/2015/02/JSA-33-2-kengkij.pdf
- https://prachatai.com/journal/2022/09/100625
- https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/JIE/article/download/243847/166087/855767
- http://www.sure.su.ac.th/xmlui/bitstream/handle/123456789/15158/BA_Jirapong_Sornjarean. pdf?sequence=1&isAllowed=y
- https://marketeeronline.co/archives/208372
ทีมข่าวที่ประกอบไปด้วยผู้คนหลากหลาย บ้างก็มาจากทะเล บ้างก็มาจากภูเขา แต่สุดท้ายก็ลงเอยที่ภาคเหนืออยู่ที่ Lanner นี่แหละ...
- Lanner Editorhttps://www.lannernews.com/author/editor-lanner/
- Lanner Editorhttps://www.lannernews.com/author/editor-lanner/
- Lanner Editorhttps://www.lannernews.com/author/editor-lanner/
- Lanner Editorhttps://www.lannernews.com/author/editor-lanner/
